| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

Cosmoglotta A 058 (mar 1929)

Page history last edited by Dave MacLeod 5 years ago

COSMOGLOTTA

Annu VIII – Marte 1929 – Nr. 58 (3)

 

Contene:

 

Rason del historic follies, Edgar de Wahl

 

RASON DEL HISTORIC FOLLIES

Durant su ultim sejorn in Vienna li autor de Occidental ha fat un tre interessant discurs in «Verein deutschösterreichischer Ingenieure» sub titul «Cosmic mission del tecnica». Pro desir de mult letores de Cosmoglotta, sr de Wahl havet li amabilitá fixar in li present articul su original idés pri ti problemas de filosofie historic e natural. Quáncam li Redaction ne posse subtener omni conclusiones del altestimat autor, it tamen permisse se publicar ti inspirativ e altqualificat ovre, sam quam it es parat inserter conceptiones contrari, si ili es fundamentat e presentat in form convenent al general tendenties de nor universal movement cultural. Occidental es li lingue e international e interclassal.

 

In ultra noi publica per li present articul un modellic exemple de original litteratura Occidental ex li plum del creator del lingue.

 

E. P.

 

Li actual moment del homan historie sembla esser un del max interessant e significativ. Revolutiones de politic, economic, social e scientic, spiritual e moral caractere precipita unaltru e prepara se quasi sucusser e forsan anihilar omnicos existent.

 

Paradoxissim límites politic impedi li pulsation del sangue del vive, ne egardante ni geografic circumstanties, ni economic territorias, ni nationalitá. Pro to absolut apovrisation, precipue del medial classe e del spiritual strate, e junt un nequande experit manca de labore in tot Europa; in Russia, li anteyan graniera de Europa, un elementari famine con mortalité de six milliones, aparition de canibalisme e barbarisation de un million deminud infantes.

 

Interim in America on destructe un parte del recolta de coton, por ne abassar li precies, in Argentinia on calenta li vapor-naves per máis. Ex li exhaustet Europa con crescent urgentie on extorde debites de guerre e reparationes, durant que in America secun statistica chascun quadresim hom possede un automobil.

 

-46-

 

Un revolution noi vide anc in li terren spiritual: Li teorie de relativitá de Einstein, li recent revelationes del fisica del atomes ha sucusset li fundamentes scientic sin ja har dat un solution; li nov scientific penetration in li avan-cortes del Indic yoga, suggestion e psichic influentie aperte nos li portas in un nov munde pri li signification de quel noi ancor ne posse far nos un clar idé.

 

Max catastrofal esset forsan li moral ruina. Li sexual libertinage quel ante altricos frappa li borgesucho, in veritá es ancor li max ínnocent látere, nam tal-cos li historie ha videt sovente in li mutantie del témpore, sin que li munde ha perit per to. Ma altri fundamental conceptiones ha absolutmen mutat, p. ex. li conceptiones pri proprietá, jure, devore, state, individue. Emerge barbaric conceptiones ex nebulos antiquitá, queles on credet har superat ja de long, e deveni coses quotidian: on tortura, on prende ostages (garantiarios), e to ne solmen in Sovetia. Anc Anglia, exemplaric por omni altris pro su selfdiscipline, havet durante li guerre un pogrom e … tolerat it!

 

Tipic por to quo eveni hodie, es li follie caracterisant omni aspirationes e actiones del homanité. Advere ja sovente li homes ha esset captet per ilusiv idés, queles per milles e milliones ductet les al morte. Que malgré to li homanité sempre denove sanat e recreat se, es por dir veritá, ja presc un miracul. Ma si noi nu trova, que chascun tal psicose ne solmen esset superat, ma ha monstrat se quam particularimen fort medie ad ulterior tecnic o social progresse, quel notorimen sin ti psicose ne vell har evenit, o almen ne tam bentost; tande noi va dever reviser nor opiniones pri li folli idés.

 

Quelc exemples ex li historie: Ta es unesimmen li nonsense del guerre, li max antiqui e continui flagelle del hom. Ma sin it noi ne vell conosser li foy, quel es un accessori profit che li production de armes de petre. Nor instrumentes musical have su orígine in arc e zarbatan (tube lansant projectiles), por totalmen silentiar pri perlaboration del metalles. Li preparation del guerre ha dat nos li tecnica del stal indurat, e li aviation. Sin li grand guerre e li preparationes por it noi ancor long ne vell har atinget li recent perfection e securitá in volar, nam quel privat hom o firma posset talmen promover ti ínrentabil tecnica? Solmen li usabilitá in li guerre provisat li necessi pecunie.

 

-47-

 

Un del idés max eficaci in li historic témpores, quel ha custat al homanité plu mult sangue quam omni altris, esset li idé cristian, quel esset propagat «con foy e gladie» secun li indication: in omni popules. Talmen esset introductet li religion del amor, e apen un altri ha productet tant venen e odie, e causat tant sufrenties. E til hodie, quande omni Europanes es cristianes ja bentost du mill annus, es poc visibil li spíritu del amore. Do li idé, pro quel on ha tant combattet e por quel ínnumerabil victimes ha esset torturat e brulat, ne es atinget; ma in vice to un cos tut altri, eminent valoros nov, es inaugurat per li cristianisme: esset creat li comun base cultural por tot Europa, e per to li tot terra. Til tande hat existet mult singul culturas: li Sumeric, Babilonic, Assiric, Minoic, Egiptic, Chinesi, Indian, Mexican, Peruan, Persan, Classic. Chascun de ili developat se presc sin contacte con li altris e ye lor perition sovente esset perdit anc lor cultural aquisitiones, p. ex. li cultura de Hallstatt e de Benin, pri li alt statu de queles raconta nos quelc scarsi restes. Per li unitarisation de omni Europan culturas sur li fundament del comun religion esset creat un potent base súper un tot continente, per quo naturalmen li securitá de su perseverantie ha immensimen crescet. Ma con li grandore del base cresce anc li possibil altore del cultur-piramide. Do talmen esset atinget anc un absolut progress in comparation con li altri culturas, almen in tecnic relation.

 

Posquam li unesim flute del idés hat calmat se, e li nov idé, in comensa comunistic, hat stabilisat se in li papatu, pos ulterior mill annus denove capte li homanité un psicose, custant mult sangue e lácrimes: li cruceadas. Anc ci li fate esset li sam. Li scope ne esset atinget: Li tombe de Cristo, pri quel on luctat durante 300 annus, restat in li manus del paganos, li moventie calmat se per se self, e hodie nequi plu have interesse pri it. Ma quáncam li idé guidant ne esset atinget, malgré omni sacrificies, noi vide nu altricos gravissim: sin li cruceadas probabilmen America ancor long ne vell har esset decovrit. Li piratic expeditiones del cavalieros cruceaderos ha aportat in Europa mult merces, ci ancor ne conosset, e bentost on sentit les quam necessi. Ma proque on ne posset reciver les per raubada, on devet comprar les. Li long e ínsecur via fortiat li homes serchar li via per mare. Ma li istme de Sues cludet li via, do on sercha it circum Africa e poy Columbo in li direction ad west. Sin li cruceadas it vell

 

-48-

 

har durat ancor mani secul. E li signification del decovrition de America por li developation de Europa es conosset.

 

Quelc témpore poy, li mentes del erudites es captet del idé serchar li petre filosofal, possent mutar omnicos in aure. Un vermen absurd idé, nam si on vell har trovat it, un mundan economic catastrofe vell har occasionat per li inflation del aure, simil a ti quel ha experit Germania. Ma li alchimie ductet al chimie con su fabulari successes, sin queles li hodial témpore ne vell posser exister. Ma li perspective extraer acid sulfuric, eteric oleos o colores de aniline apen vell har enthusiasmat li alchimistes a lor explorationes, quam to fat li simplic clar idé: posser far aure.

 

Hodie denove noi vive in un témpore in quel un suggestiv idé ha captet un grand parte del homanité, li comunisme. Li idé in se self nequande posse esser realisat, proque it es biologicmen absurd. Li comunisme fa fiasco in li constitution del homan psiche. Sammen índubitabil es, que ja it ha portat ínexplicabil misere e sufrenties sur un grand partie del homanité, e probabilmen va aportar ancor plu. Ma secun analogie it es a expectar que per to va esser atinget alquo totalmen nov, ne havent nullcos comun con li idé, e quo ne posse imaginar ni li partisanes ni li victimes. Ma un micri circumstantie visibil ja nu yo vole mentionar ci: Per li emancipation del quadresim statu on posse remarcar un extraordinari tendentie ad instruction in li inferiori strates del population, specialmen in li nov proletaric e democratic states. Ultra li rapid progress del tecnica durante li guerre do sembla preparar se anc un consolidation e infortiation del base cultural, etsi in unesim témpore in plu rud form.

 

Ma noi posse vider in to un process quel on posse remarcar constantmen in li natura. Si noi have un vúlnere quel deve cluder se, tande unesimmen forma se un rudi textura conjuntiv, li cicatre, quel poy poc a poc es transformat in plu fin textura cellulari. Solmen li max fin texturas de nor sensitiv organes ne posse esser restituet. Un ocul cicatrisa se, ma it ne vide plu. Pro to it es nu primissim affere ne lassar perir nor max fin aquisitiones cultural, nor conceptiones spiritual e nor sangue cultural.

 

Li revolution in Russia ha penat con omni forties exterminar ti sangue cultural, por quelc témpore probabilmen con li sam success quam in Hispania, quel brulat su max fin homes

 

-49-

 

cultural in autodafés, e per to ha excludet se por secules ex li cultural concurrentie de Europa. Paraleles inter li classic Hispan inquisition e li metodes del politic inquisition del Tsheka in Russia es facilmen trovabil.

 

Ci nu es interessant constatar que in li ultim témpore in tot Europa monstra se un special interesse por eugenica, e precipue in Hispania.

 

Li temporari supra-mentionat abassament del cultural temperatura in Hispania e Portugal, secundat del import del mauric subtropic sangue, ha fat ti popules, li sol in Europa, apt mixter se in li tropic America con li colorat rasses e inocular les europan sangue cultural (advere pos har exterminat li antiqui civilisationes del Aztecos e Incas, «in majorem Dei gloriam»). Li tropic landes representa un del max important economic territorias del futur, e omni popules assecura se li plazze in li sole. Ma li Europano ta ne posse laborar, e li indigeno mori in labor fortiativ. Li sudamerican popules mixtet, qui recive poc a poc per constant nov arrivantes ex Europa nov cultural sangue, va probabilmen atinger un eminent signification por li futur del cultura de nor terra.

 

Do anc ci it sembla que un foll frenesie quam li inquisition pos secules atinge un resultate valorosi por li expansion del cultura sur nor terra.

 

Esque forsan li Russ follie ne vell posser intenter alquicos simil in li oriente, quam it sembla preparar se in li sud-west?

 

Per li nov mur inter ost- e west-Europa, Russia ancor plu quam antey va dever orientar se al ost o sud-ost. Noi conosse li capabilitá del Russes incorporar se completmen max divers foren elementes; li ínquiet politic expansiv fortie de ti altmen dotat, ma internmen ínstabil e tamen possedent de omni Arios li max fin psiche. Do on ne va refusar li possibilitá de un tal amalgamation del indo-mongolic oriente con russ sangue, talmen que anc ci forsan aperte se vast cultur-perspectives.

 

Li just comensat grand mundan lucta inter urso e balene probabilmen ye grand parte va executer se in li Himalaya e Hindukush, queles in li secul de aviatica ha cessat esser ínsuperabil límite.

 

Quel ínprevidet progresses li tecnica va posser atinger in ti lucta mundal, noi hodie apen posse imaginar.

 

-50-

 

Ma anc un altri perspective aperte se che un contact inter India e Russia. Ambi, li Indos e li Russos, possede li max fin organisat psiche, advere diversmen orientat, li Russ directet al etica, li Indic al essentie del coses. Un sintese de ti du vell posser producter rar flores.

 

In general un constant sintese de equivalent ma diferent principies apartene al fundamental fenomenes del natura. It es ya generalmen conosset, que in li maritages junte se li contrastes tam per córpore quam per caractere.

 

Un aparition simil nu sembla haver loc anc in li grand culturmaritages. P. ex. in li tal nominat classic cultura on posse desfacilmen imaginar plu grand contrastes quam Grecos e Romanos.

 

Li Greco — individualist, splittrat, invidiosi, trahitoric, artist, altmen inteligent e genial.

 

Li Romano — totalmen mann, organisator, dómino, laborator e soldat; hom de devore social, ma spiceresc e presc sin genialitá e sentiment artistic.

 

Poy li combination: Germano e cristianisme. Che li Germanos — líber mannitá; ofenses es revenjat per extrem «vendetta»; voluntari responsabilitá; índependentie. Che li cristianisme — selfhumiliation: si on te batte sur li levul guancie, presenta li dextri! «sacrifizio del intelletto»; lassa omni responsabilitá a Deo!

 

Vermen on posse desfacilmen imaginar plu grand contrastes. Ma ex ti contrastes ha nascet nor modern Europancultura.

 

E nu recentissim: Russia e comunisme. Li ost-slavo totalmen individualist, mem solipsist (compara li polones «liberum veto» in li parlamente, u un sol posset inhibir li decision del majorité per su vota), e in li funde de su essentie anarchist, t. e. reconossent null autoritá exter su personal arbitrie. E in ti humo es plantat li comunisme: extintion del personalitá, sacrificie del singul al bene de lu total, absolut subordination. Ti combination de líber índependentie del decision con absolut ligation a lu total apu general etic direction del mente aperte vast perspectives apartmen si on prende in calcul, que li futuri mecanisation del munde postula anc del hom un mecanisation i. e. absolut discipline e de altri látere responsabil índependent activitá e in casu necessi mem selfsacrification. On ja save que li russos es li max bon choferos.

 

-51-

 

Del citat exemples, continuabil secun voluntá, on posse vider que constantmen li homanité es submisset a fortiativ proceduras sovente tre dolorosi, queles sembla haver un tut altri scope, ma in fine evoca un grandiosi noviformation del cultura social o tecnica.

 

Lu remarcabil nu es, que malgré li destructiones, ínevitabil che ti experimentes, e sovente abassation del nivelle cultural; li tecnic aquisitiones presc nequande perdi se, exceptet forsan tales, quel servi plu al rafinament.

 

It suffice comparar li medievie con li classic témpore. Spiritualmen certmen extrem barbarie pos altissim cultura; tecnic e materialmen un absolut progress. P. ex. in li architectura: un gotic eclesie ni Grecos ni Romanos vell har posset constructer per su tecnica; li arcabuse e ancor plu li fusil esset plu perfect quam li arc. Li ferrin curasse del paladinos medieval esset tecnicalmen plu alt quam ti del hoplites e Roman legionarios. Li caravelles esset superior al Roman galeres, e talmen plu.

 

Li nascentie de idés adequat al inferiori psiche, queles poy evoca li assalte del masses, probabilmen es considerand quam hipnotic suggestiv fenomene. On tamen nequalmen posse qualificar les quam exclusiv homan efectes de potent contemporanos. Ordinarimen ti, queles practicat li suggestion sur li populari masses, stat self sur li sam spiritual nivelle (p. ex. Petro de Amiens), durant que per medie del hipnose prepara se coses, queles sovente ne ante secules monstra li rationalitá de lu evenit, coses queles nequande vell har devenit perfect sin ti hipnose, e ne posset previder se mem per li max perspicaci contemporanes, quam li supra citat exemples pri li cruceadas e l i alchimie, etc. In omni casu un tal fenomene ne posse explicar se per simplic causalitá.

 

Que per furie del nonsense sempre nasce alcun cose rational in plu alt gradu, es talmen absurd e talmen contradí a omni probabilitá, que on mem ne posse regardar it quam hasardic. Hasardes actent sempre in li sam direction ja plu ne es hasardes, ma have un ínconosset cause.

 

It have do li aspecte, quam si in li historie es activ un superiori prevident inteligentie, tractant li homes advere sin alcun scrupules ni misericordie, ma quel intente visibilmen alqual tecnical scopes con li terra o li homanité. Li spiritual cultura intern del hom sembla esser tre índiferent por ti intendante

 

-52-

 

del terra, yes forsan it es mem íncomod a il proque ti qui ha savet crear se ci un statu stabil e passabilmen agreabil, es forbalayat quam ínutil concurrent demideos. Ja li hellenes parlat pri li invidie del deos. Talmen nor intern cultura nequande eleva se súper li nivelle de isolat eminent persones quam Socrate, Jesu, Buddha, Lao Tse, Goethe, Nietzsche. Ci li «Jardinero» cura que li árbores ne mey crescer til in li ciel.

 

Ma li tecnical progresse li «Spiritu del terra» sempre propulse ínresistibilmen ad avan con suprem ferventie.

 

Ma por quel scope? Lass nos regardar nu li resultate del hodial tecnical civilisation del statupunctu del terra. Per nor intensiv economie e industrie li facie de nor terra va radicalmen changeat. Forestes es abattet, masses de animales e plantes es exterminat, altres cultivat, agres e jardines etablisset, cités constructet e murat. Li tot superficie es subminat, perserchat pri metalles, carbon, oleos e altri coses necessi por li sempre crescent tecnica; carbon e oleo es denove retromisset in li aer in form de acid carbonic, e de nove retroductet in li exchange del materie.

 

Li hom do labora quam organ del terra, sam quam ante il altri entes vivent ha laborat in altri maniere; quam ti molluscos, quel ha erectet li potent roccas de creta durant ínnumerabil secules: o quam li carbonic forestes, quel ha inmagasinat li acid carbonic del aer in li grand minieras del torf e carbon, anc sin saver que ili es destinat servir al hom quam fonte de energie por su machines. Ma che li constantmen crescent tecnica li consum de energie deveni sempre plu potent e li question del exhaustion sta ante nos quam un terribil fantoma.

 

Secun li duesim principie energetic, nominat anc lege de Clausius, in omni energie-processes un parte del contenet energie es desvalorat in form de íncoordinat moventie del molecules, do calore, quel dissipa se in li munde e talmen perdi se por li energetic exchange.

 

Li essentie de ti lege va esser comprendet anc al laico specialmen a chascun mastressa de dom, che un omnidial exemple. Desórdine veni per se self, ma por conservar anc li existent statu de órdine es necessi un masse de labor i.e. de directet energie. Por posser far labor es necessi directet energie. Dissipat energie es sin valore.

 

Un micri exemple ex termodinamica: Si in un cilindre del vapor-machine li vapor ha expandet se e ha propulset li

 

-53-

 

piston, tande it ja nequande plu compresse se per se self. Lass nos presentar nos que in li cilindre trova se solmen du molecules; ili posse mover se absolut líber, proque just in to consiste li particularitá del vaporic statu:

 

Tande va esser possibil li sequent casus:

 

1. Ambi molecules trova se in li divers demí-partes del cylindre. Ci noi have expandet vapor.

 

2. Ambi molecules trova se in li sam demí-parte del cylindre. Si nu per un mobil plate separatori on isola li du molecules in li un demí del cilindre, tande noi have in un parte vapor compresset e in li altri parte un vacue. Nu do li vapor denove vell posser forpussar un piston in li direction del vacue. It es nu clar que con solmen du molecules ti statu va repetir se suficent sovente. Ma ja che 100 molecules li calcul monstra nos que ti constellation, que omni 100 molecules va trovar se in li sam demiparte del cilindre, e li altri va esser vacui, es talmen ínverisimil, que mult mill annus posse passar ante quam un tal hasard vell presentar se un vez. Si noi nu rememora que in chascun cubic-centimetre trova se mult trilliones molecules, tande it es clar que un tal statu posse esser calculat quam absolut ínpossibil. Nor lege natural do es un statistic lege del grand númere.

 

Do antequam va evenir un nov cause, quel vell dar al ínregulari moviment un precis direction p. ex. ad dextri, li vapor nequande va compresser se per se self.

 

Esque forsan existe un medie dar un direction al molecules? Es conosset un casu u eveni alquicos simil. It es che li magnete. In cert maniere li magnete es li principie causant órdine, almen in ferre. Dissipat ferro-limallia posse esser denove colectet per un sufficent fort magnete e talmen denove ductet al usa. Anc direction e movement posse esser causat per magnetic fortie.

 

Tot nor moderni tecnica concentra se sur li electromagnetic fenomenes, e plu e plu supera li antiqui mecanica del materie. Ma malgré plu favorabil coefficientes de efecte anc ci vale li duesim energetic principie.

 

On ha indicat que forsan in li processes del vive posse haver loc fenomenes por queles li duesim principie energetic ne vale. Si noi regarda li vivent materie quel circumplecte nor terra, noi posse constatar que til nu on ancor nequande ha posset observar li tal-nominat generation spontan de vivent

 

-54-

 

plasma ex mort anorganic materie. Ti idé visibilmen posset nascer solmen sur li fundament del teorie, que nor terra in anteyan témpores esset in ardent liquid statu, do li cellul che tal temperatura ne posset viver. Ma on oblivia que tande forsan esset possibil un vive basat sur silice e su combinationes vice sur carbone. Carbon e silice chimicalmen apartene ya al sam gruppe, e li carbon forsan es creat per organismes plantoid ex silice, quande li diminuent temperatura desfacilisat colloidal combinationes del silice. Vitre p. ex. es un silical colloide. Qui ne pensa ci al misteriosi globes de minerali vitre: obsidian, queles forsan representa petrificationes del munde silical. Ci it es interessant constatar que li submarin primitiv radiolaries possede curasses de silice con sferic forme.

 

Do generation spontan ne es observat nequande e necú, ma just lu contrari. Ne li vive nasce del anorganic natura, ma invers: Nor stratamentes del terra es productes secreet per li vive: li roccas de calce e creta es secretiones de molluscos; carbon petrificat — producte de plantes, humo — excrementes de vermes, etc. Exemples on posse citar per centenes. Ma contra-exemples ni un sol!

 

Ma quam totalité ti fenomenes ne sta contra li principie de Clausius. In contrari, noi posse constatar un analogie, si noi invalora organic materie plu alt quam li anorganic, sammen quam noi invalora plu li directet energie quam li dissipat.

 

Li activ energie es desvalorat ad tal nominat entropie quel constantmen cresce, e organic natura in su vive-processe secree anorganic materie, devenit superflú, e quel anc sembla crescer constantmen, proque sempre nor geologic stratificationes es deposit sur li anteyanes. Li spessore de anorganic stratament del terra sembla crescer.

 

Advere un parte del anorganic materie sempre denove es retroductet in li material-exchange, ma solmen per plantes. Ci nu un exemple es tre interessant por nor considerationes. Qui ha observat al rive del mare li grand erratic blocs, certmen ha videt que ti partes queles ne es directmen balneat per li undes, es covrit per yelb-gris lichenes. Si on remove li lichenes on trova un minimal incavation in quel li lichen jacet. Do ci un parte del petre es consumat e absorptet per li lichen. Exter acid carbonic, oxigen e aqua on ne posse trovar nutritive organic. Ci do noi vell haver li interessant casu,

 

-55-

 

que organic plasma cresce solmen per consume de anorganic materie (si li observation es precis). Ci do li materie es rafinat, pluvalorisat, i. e. ductet de minor potentiale a plu alt, ergo un process contrari a ti del entropie.

 

Ma de altri flanc noi deve consentir que in absolut sense ti fenomene ne have practic signification, proque ti process constructiv es minimal in comparation con to quo es consumat. Ma it posse haver por nos un signification principal, proque talmen ectropic processes es do possibil.

 

In supra noi ha videt que un utilisation del forties atomic vell esser possibil, si noi vell posser atinger transformar li íncoordinat movement del atomes in directet. Ci vell esser possibil du casus:

 

1) Noi suposi, que li atomes representa purmen material-energetic complexes sin alcun contenentie de vive. Li recent fisica supposi que li atomes representa in su structura un micrissim sistema planetari, u un númere de negativ electrones circula circum un positiv-electric nucleo, do in cert maniere forma un electric circulari currente, quel quam on save, posse esser influentiat per un magnetic camp. Tande it vell esser mission del tecnica utilisar ti possibilitás e forsan soluer talmen li problema, quáncam anc ci ancor resta apert li grand question ca li production de tam fort electric campes ne va consumar plu energie quam it posse reciver. On va atender li claration de ti question per li special scientie.

 

2) It vell esser tamen anc pensabil que li vive forma se ne solmen in cert gruppament de atomes ad cellules, ma representa li primari principie del munde, do es anc contenet in alcun primitiv form ja in li atomes self. Tande es pensabil altri medies por regular li movimentes del atomes.

 

Un exemple mey ilustrar nos ti idé. Si in un chambre li moscas íncomoda nos, noi adobscura ti chambre e lassa líber un fensura in li fortmen luminat chambre vicini. Pos quelc témpore omni moscas va colecter se in ti chambre, talmen que on posse isolar les per clusion del porta. Ci frappa nos li analogie de ti processe con ti del vapor in li cilindre. Per alternativ lumination de un long cilindre on vell posser fortiar li moscas amassar o dissipar se, usante ci li efecte del luce quam suggestiv medie.

 

Do forsan li scientie va posser trovar con li témpore un fisical processe quel vell efecter sur li molecules del vapor

 

-56-

 

o del aer in suggestiv maniere e far les concentrar o expander se secun nor desir. Tande noi ne vell haver necessitá in li vapor-machine quel vell esser compensat per li aer-suggestion-machine.

 

Ma anc ci resta ancor li question, si li nov machine ne va consumar plu de energie quam it posse producter.

 

Advere on vell posser pensar ancor a un totmen altri solution, i. e. li psichic, quel max bon on vell comprender in un exemple.

 

Lass nos supposir: sur un corte de caserne pos li exercitie, ma sin soluer li fronte, li oficeros e suboficeros subitmen ha absentat se del corte e foreat in un altri loc. Plu dura ti absentie, plu li ranges desordina se, til que li tot fronte es splittrat in separat movementes. Li valore combattiv, li directet fortie ha desaparit. Nu apari subitmen li comandante e per un curt parol de comanda li battallion es format in órdine, li fortie combattiv restituet, li moventie directet.

 

Ci nu noi posse dir absolut cert, que li energetic consum de fortie por pronunciar li parol de comanda es immensimen inferiori quam li fortie posit in movement.

 

Ma, e ci jace li nucleo del cose, it totmen ne es egal, qui voca li parol de comanda: un del soldates, un hasardal gast, un officero o un Napoleon.

 

It es conosset, que Napoleon unvez ye ocasion de un incendie in teatre ha impedit per su propri intervention un panica e per to un horribil catastrofe.

 

Do it depende del potentie de ti qui pronuncia li parol suggestiv. Li fortie deve exear fisicalmen parlat de un alt potentiale. Ma it ne custa plu de energie, i. e. in form de nutrition, nutrir un Napoleon quam un tramp.

 

Per experientie noi save adplu que li potentiale necessi ne es inteligentie, ni ethic superioritá, ni bonitá, ma — volentie.

 

Volentie nu sembla esser un sorte de electroid energie, essent in alcun relation con li composition del sangue (rubi corpuscules — ferre, albi — natrium, merset in un debilmen alcalic liquid). Li combination have mult similitá a un electric elemente. Ti sangue nu, li electric batterie es ductet ad tá u have loc li consum de energie, al muscul, al cerebre, al aparate de digestion, quam mobil electric centrale, per quo ti tecnic problema (li situation max economic del centrale) denove es soluet plu elegantmen per li vive, quam per li tecnica,

 

-57-

 

quo céterimen eveni presc sempre. On mey comparar li fotografic aparate e li ocul, o nor aeroplanes e li avios e insectes etc.

 

Li electroid energie nu es ductet along li nerves in li cerebre e de tá disperset sin fil. Somnambulisme, transmission de pensas, sanationes per preca hodie ja ne es miracules, ma solmen tecnicmen ancor ne atingibil psico-electric processes.

 

Si anc li tecnica nequande posse attinger li adaptativ finesse e economie del natural aparates, it tamen have li avantage augmentar in extrem maniere li expansion, li efecte del fortie e li precision, talmen que anc in li dominia psichic con témpore va esser necessi un intervention auxiliari del tecnica. Ja nu li tecnica libera se in telegrafie sin fil, radio, television etc plu e plu del materiali medie de transmission.

 

Ma anc altri signes lassa calcular ye un evolution in ti direction. Li tal-nominat ocultisme deveni sempre plu e plu scientific. Li indic yoga interesse ne solmen utopistes, ma seriosi exploratores consacra se al studia de ti fenomenes. Til nu p. ex. on ne posse constatar in li casu del árbor crescent visibilmen in curt témpore ex un grane e portant fructes, ca to es un suggestion del spectatores, o un suggestiv fortie efectent sur li grane e li planta crescet ex it. In essentie it es egal. Noi have ci li facte de un extremmen «trenat» volentie, quel posset producter vermen extraordinari efectes si directet in util usa. Ma anc ci noi vide ti forties utilisat solmen por luderíes, quam in su témpore che li chineses li magnete e polve, queles in li manus del europanos devenit potent instrumentes del tecnica e comunication. Talmen it va esser mission del tecnica evoluer li forties dormient in li indic yoga ad potent medie por mastrisation e usation del natural psichic forties … e … forsan … al elimination del entropie!

 

Noi va ancor unvez clarificar nos, quo to significa. Del unesim energetic principie seque, que li total energie del munde es un quantité constant, quel ne posse esser augmentat; del duesim — que che omni processes it es constantmen desvalorat plu e plu. Li summa de ti ínvaloros energie, li entropie, cresce constantmen. Li munde approxima se al tal-nominat morte caloric, u omni evenida ha cessat e per to omnicos til nu evenit, joy e dolor, ha devenit van e futil.

 

Nu noi vide subitmen un ultim possibilitá forsan tamen posser escapar li entropic fine, ma it es anc un question de

 

-58-

 

témpore. Quant it va durar, til que li momente va venir, e quant témpore noi va besonar perfectionar nos, talmen que li grand ovre va successar? It sembla tamen que grand hasta es necessi. Riscante li perition del tot homanité, li «Spiritu del Terra» incita li homes a sempre plu rapid, plu furiosi tempo in li tecnica. Nor ánima ne posse sequer, it exsicca apu li machine — noi perdi lu divin heredat, deveni self machine — Egal, adavan! Li munde ne have témpore a perdir. Acte se pri esser o ne esser. Ne de un micri vive homan, no! del tot munde, del universu! de DEO self! Nam quo es Deo sin li munde?

 

Noi ha videt, que un unitari interpretation de historic factes in juntion con fisical leges e psicologic fenomenes ducte nos compulsorimen ad un mundconception quel forsan posse semblar quam li max horribil quandecunc proposit. Li singul hom ha devenit in it un talmen ínsignificant quantité negligeabil in li currentie del fate de totalité; qui es explotat til lu extrem por poy sin cuidantie esser jettat for sub li pedes; que su vive have egal valore e sense quam ti de un verme o un limace calcin. Ánime, cultura es ínnecessi accessori productes apu li scope fundamental far tecnic labore por scopes queles por nos homes in essentie es absolutmen irrelevant proque noi ja nequande va viver til li entropic fine, anc ne li ultim descendentes del homes. Do pro quo?

 

It es ver. Li profund conossentie de un dat facte tal- o altrimen fortia nos prender position. In li present casu du divers decisiones es pensabil. Li unesim di: Pos har comprendet a quo on vole misusar nos, noi protesta, basta, e retira nos, ne colabora plu, vive nor propri vive, qualmen noi trova it adequat, e cautmen evita venir sub li rotes del grand machineríe.

 

Certmen un singul tre intelligent e sapient forsan va posser perducter un tal tactica, ma li homanité quam totalité o almen grand parte nequande va posser far to, nam quam noi ja ha videt del historic exemples, queles on posse multiplicar quant desirat, un tal gruppe o classe max bentost va esser forbalayat, sive per suggestivmen ductet populmasse, sive in altri maniere.

 

Li duesim possibilitá por li homanité es heroicmen devoer se al grand ovre e quam possibil adaptar se al postulationes del necessitá, nam, plu bon li adaptation — plu ínsensibil li friction, do tam minu dolore e tam plu grand li efecte, do anc

 

-59-

 

li intern satisfaction. E vermen on posse ya desfacilmen imaginar un mission plu responsabil e plu sublim quam ti quel es ci reservat al hom.

 

E tamen it horre nos, specialmen nos in Europa. Do americanisme in su max extrem potentie, simil a to quo noi vide in li cinema-drama Metropolis! o Leninisme in li social extintion del personalitá al profite del comuna. Nam ambi ducte per divers vias al sam scope, li mecanisation del hom. Un cose in omni casu es clar! Li vive ne es un processe reversibil. Ne existe un retro ad antean felicie o idille. Li rote del historie ne posse esser tornat a retro. Existe solmen un possibilitá: ad avan: Do, a travers sin hesitation! Ma quel perspective noi have? Esser anihilat quam hom, quam individue per li Moloc machine?

 

It es clar que multissim persones ne va posser adaptar se, va perir, e ne justmen li minim bones in homan sense! Ma li homanité quam totalité certmen va acomodar se al nov postulationes e crear in li occidente un nov tip del hom, quem ja li comte Keyserling ha esquissat in su ovre «Li nov nascent munde» — li chofer-tip. Psichic inferior il va dominar li machine e ne lassar superar se per it, in li grand tecnic organisation del munde.

 

Interim in li oriente sembla nascer un altri psichic organisation. Sammen quam in li córpore homan su alt function es atinget per division de labor inter li organes sub direction del cerebre, it vell esser pensabil que li extintion del individual psiche in li bolchevistic spacie e reduction del anima a partial functiones va developar a un nov colectiv hiperpsiche, plu alt in su elevation, plu potent in su organisation.

 

In li antiquitá Grecia per su spiritu animat li Roman civilisation e fat renascer li oriental persian-egiptian cultura a nov florentie, quáncam self politicmen desuniat it desaparit del scene. Hodie Europa es Grecia, li genial, spiritual ma minuci-ánim, querellant, dislacerat. America nu es Roma, li larg, unitari, fort, ma anc tam poc spiritual.

 

It forsan va esser li mission del politicmen morient Europa unir li psiche e li tecnica, li profund sapientie del oriente e li conscient creativ energie del occidente, realisar li sinthese inter FORD e LAO TSE.

 

E. de Wahl.

 

Eigentümer, Herausgeber und Verleger: Occidental-Union, Sitz: Mauer bei Wien. Verantwortl. Schriftleiter: Ing. E. Pigal, Liesing b. Wien. Druck: Milan Nedvídek, Tábor.

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.