# BIBLIOTECA DE OCCIDENTAL I

 

# MICRI CRESTOMATIE IN OCCIDENTAL

 

# COMPILATION DE JAR. PODOBSKÝ, H. PÁŠMA E J. A. KAYŠ

 

# 1933

 

# EDITORIA OCCIDENTAL BRNO

 

 

## JOCAS E ANECDOTES

 

 

### ALTRUISME

 

Micri Fred salvat ex aqua su conscolero sub quel ruptet se li glacie.

 

"Quo ha inspirat te riscar propri vive por tui camarado?" questionat le un old dama.

 

"Il havet mi patines."

 

### UN BON EXEMPLE

 

Instructor: "Indica me un liquore quel ne congela."

 

Scolero: "Calid aqua."

 

### LI ULTIM RATA

 

Ergo, vu, seniora, paya li ultim rata al luluore? Qualmen standa li infantett?

 

On bon, serion; yer ella maritat se.

 

### ELLA SELF COMPLEE IT

 

- Quo tu va dir a tui marita, quande tu va venir tam tard in li nocte a hem?

 

Yo? Solmen: "bon vésper!" Lu ceteri va dir ella.

 

### ÍNCREDIBIL

 

"Presenta te, Sam, que yo ha lassat ante du dies un decifranc in li parc sur un banca e quande yo ha venit ta hodie, it ancor esset ta."

 

"Li decifranc?"

 

"No, li banca."

 

### DOMESTIC ÓRDINE

 

Senior Nigrin ea hem. Li porta sta cludet. Sr. Nigrin agita li cloche un moment. Necos. Il agita un hore. Null response. Il ea e aducte un serrurero. Sur li via il incontra un policist quem il prende con se. Li serrurero aperte li porta, ili intra in li avanchambre e poy in li cocinería. Sur li table ili trova un foliette de paper e sur it quelc lineas scrit per li manu de seniora Nigrin. Ili lee: "Yo es in kino. Li clave es avan li porta sub li matte."

 

### CONTRA LI TORTURA DE ANIMALES

 

Director de un obscur teatre ha fixat avan li intrada li sequent avertiment: "Ducter canes in li teatre es prohibit!"

 

Li sequent die alcun jocon ha subscrit: "Li societé por protecter animales."

 

### LI SPIRITUAL MANJAGE

 

A Oscar Wilde misset su conosset scritor un libre con calid dedication.

 

Wilde publicat pri ti libre un curt ma anihilant critica.

 

Pos un semane li autor visitat Wilde e revuante li biblioteca il trovat su libre. Regardante li libre il dit con indignation:

 

- Nu, to es un fort colpe! Vu ya ha tranchat solmen li unesim págines e támen vu ha scrit un refusant critica. To es ya adminim ínresponsibil!

 

Wilde regardat le con compatiós ride e poy dit amicalmen:

 

- Pro quo tal reprocha? Si noi vole constatar, esque un ove es mal, noi ya ne besona manjar it tot.

 

### UN EXÁMINE

 

"Esque vu posse dir me," questionat li examinator un candidate, "quel es li diferent qualitás de frigore e de calore?"

 

Pos un moment de pensada li yun mann response:

 

"Li calore dilata e li frigore contrae."

 

"Bon. E nu, esque vu posse dar me un exemple de dilatation per li calore e de contration per li frigore?"

 

"In hiverne, quande it frige, li dies es tre curt e in estive, quande it cale, li dies es tre long."

 

Li examinator ridetta, ma noi ne save, esque li candidate recivet un tre bon note de su exámine de fisica.

 

### UN DESFACIL CONSILIE

 

- Yo ancor hesita, esque ear al nuptia. Ad u tu es invitat?

 

- Yo ne es invitat, ma yo es sponso.

 

### QUO ES DIAFAN?

 

"Esque vor professor explicat vos li elementari qualitás de córpores?" questionat li examinator.

 

"Yes, senior."

 

"Bon. Ergo, ples dir me, quo es un córpore diafan?"

 

Silentie.

 

"Nu?"

 

"Un córpore diafan es... Yo rememora bon... it es... es..."

 

"It es un córpore tra quel on vide li luce, ne ver?"

 

"Yes, senior."

 

"Bon. Pro que vu ne savet dar me li definition, ples dar me un exemple."

 

"Por exemple... un serrure."

 

"Qualmen - un serrure?"

 

"Yes, nam on posse remarcar li luce tra li apertura del clave."

 

### BUROCRATISME

 

Un passagero hat obliviat in li taxi Nr. XX 333 un paquette. Quande li chofero apertet it, il trovat tri trutes recent captet. Quam honest mann, il vehiculat al policial comissariatu por deposir ta li trovate. Li dejorant oficiate dit le:

 

"Si nequi va postular li trutes durant un annu, vu posse reprender les, ili va esser vor."

 

### SECUN CUSTOM

 

Li professor del latin omnidie voca scolero Trepidon e regularimen li cose fini con "ínsuficent". Ma un die Trepidon ne esset in li scol.

 

Professor: "Trepidon, continua traducter."

 

Li scoleros voca: "Senior, professor, il es absent."

 

Professor: "To, Trepidon, ne impedi. Vu have denove ínsuficent."

 

### UN NE SUFICE

 

Senior Biraci marchat tra li chossé quande li fúlmine fat un colpe. Senior Briraci jetta se in li fosse e resta sin move. Ci veni tri samaritanes e prova reviver le. Ma senior Biraci ne move ni un ocul. Tande un samaritane di:

 

"Du de nos va frottar le e un va ear por aportar bir."

 

Senior Biraci, audiente li ultim paroles, exclama:

 

"Stopp! Un va frottar me e du va ear por aportar bir."

 

### UN ERRA

 

Professor in nocte: Esque es ci alqui?

 

Furtero: Nequi es ci.

 

Professor: Yo mersía vos, yo támen errat.

 

### SUR LI MERCATE

 

"No, senior, yo ne posse reducter li precie; it mey mi marita strax morir; e mi infantes mey morir ye difterite, si yo ne ad-paya un corone ye chascun metre!"

 

"Nu, da me tri metres de ti stoff. Ma di me, qualmen vu posse pro un corone talmen hasardar con tot vor familie?"

 

"Totmen facil. Yo es celibi."

 

### UN VENUS

 

"Si yo posse consiliar te, car filio, marita ti de Mayer, ella va reciver presc un quart million."

 

"Ma, papá, ella ya horribilmen claudica!"

 

"Ne vale. Tu posse calechear con ella e talmen on va saver necos."

 

"Ma, papá, ella have un ocul vitrin!"

 

"Plu bon, ella va vider tui mancas e culpas solmen ye demí."

 

"Ma ella have mem un imposant bosse!"

 

"Pro amore de deo, esque ella deve haver ni un defect? Esque ella deve esser un ver Venus?"

 

### LI CITÉ DE HONESTES

 

Un magnato volent dar su dominia in arenda, di a un interessato:

 

"Cuida strax desaparir! Vu judéos de Szerdahély es solmen furteros e rascales!"

 

"Excusa, senior, che nos existe tre mult honest homes. Yo posse nominar quelc cent de ili."

 

"Nu, nomina almen tri!"

 

Li judéo reflecte long e poy di:

 

"Yo peti, senior, esque ili deve esser just de Szerdahély?"

 

### DEMENTIE

 

Humboldt petit li celebri psichiatro Blanche, possibilisar le un diné con alcun demente (follo).

 

"Con plesur," dit Blanche. "Ples venir che me deman dinear."

 

Li proxim die Humboldt sidentat se apu li table del celebri medico contra du ínconosset gastes. Un de ili, vestit in nigri, ha salutat e sidentat se. Il manjat, trincat e silentiat. -- Li duesim con desfriset capilles, in blu negligent butonat veste, apoyat se per cudes sur li table, manjat per plen bocca e samtemporanmen babillat e babillat, ne cuidante pri li coherentie de su historiettes.

 

Durant li dessert Humboldt clinat se a Blanche e monstrante al senior in blu veste, chuchotat le in li orel:

 

"Yo mersía vos, ti demente es tre interessant."

 

"Qualmen?" clamat li medico. "Ti senior ya ne es dement! Li demente es li altri."

 

"Ti quel sempre tace?"

 

"Certmen."

 

"Qui do es ti quel continualmen parla?"

 

"Ti? To es ya Balzac!"

 

### BON CALCULATION

 

"Si es quar moscas sur li table e yo morta un, quant moscas resta sur li table?"

 

"Un," responde un micri puella, e quande li preceptor íncontentmen sucusse li cap, ella adjunte fiermen: "Li mort."

 

### LI MAX REGULARI VIVE.

 

"Senior Manjon, vu aspecte tre mal. Vu deve viver un poc plu regularimen."

 

"Ma, mi vive es tre regulari! Chascun vésper yo ea regularimen al gastería, ta yo regularimen trinca ott til deci glasses de bir e inter clocca duant tri e un yo retorna regularimen al hem. Esque on posse viver plu regularimen?"

 

### IN LI CINEMA

 

"Senior, yo ne comprende, qualmen vu posset in obscur grattar mi manu!"

 

"Sincerimen dit, senioretta, nu in lucid anc yo ne comprende to."

 

### UN COMBINAT CURA

 

Medico: Vor marita deve quin dies absolutmen abstiner de manja. Ultra to yo va dar la pillules queles ella deve usar pos chascun manja.

 

### NE OMNICOS SPLENDENT ES AURE

 

Li preceptor: "Esque alqui posse dir me un exemple confirmant li proverbie: Ne omnicos es aure quo splende?"

 

Micri Ernesto: "Vor pantalon, senior."

 

### UN AMIC DEL ANIMALES

 

"Esque vu es zoofil, senior Blond?"

 

"Oh yes, yo ama les tre; precipue homares, ostres e gallinelles.

 

### UN MISCOMPRENSE

 

"Vide, li lápid-haccator have un tre dur pan."

 

-- Vermen? Yo opinet, que to es lápides!"

 

### LI RECT RESPONSE

 

Patre: "Carletto, si li matre da te un torte, quo tu va dir la?"

 

Carletto: "Da me ancor un."

 

### BON CONSILIE

 

Filio: "Quo tu pensa, patre, esque yo deve devenir oculist o dentist?"

 

Patre: "Dentist; nam on have solmen du ocules ma triant du dentes."

 

### SEMPRE SELFIC

 

Li old Smit es malad. Apu su lette sede su fidel marita Suzi e plora.

 

"Nu, ne plora," di li old Smith, "e si tu vole far alquó por me, prende sur te li bell nov silkin robe."

 

Suzi prendet li nov robe.

 

"E prende anc li chapel con li long strucin plum."

 

Suzi posit sur li cap li chapel con li plum.

 

"E prende anc li ventol con li bell ivorin tenette."

 

Suzi trovat li ventol.

 

"E prende omni juveles," continua Smit.

 

Suzi prendet omni familian juveles.

 

"E nu pudra te un poc."

 

Suzi pudra se avan li spegul, ma ne possente plu retener se, ella questiona: "Yo peti te, Alfred, pro quo tu demanda de me to ci?"

 

"Nu, Suzi, li afere es tal: Si li bon Deo va venir por me, fórsan tu va pleser le plu quam yo e in ti casu il va preferibilmen prender te."

 

## PROVERBIES

 

- Del parol til action li via es tre long.

 

- Li pluvie de matin ne abhorre li peregrine.

 

- Li fructe nequande cade lontan del árbor.

 

- Vale plu directer se a Deo quam a su santos.

 

- Null fructe sin lucte.

 

- Li parol argentin, li silentie aurin.

 

- Quande lu mal es fat, chascun ha previdet it.

 

- Li clave aurin aperte omni portas.

 

- Qui ne accepte consilie ne merite auxilie.

 

- Li veritá es filia del témpore.

 

- Roma ne es constructet in un die.

 

- In vigorosi córpor un anim vigorosi.

 

- Li árbor fa se conosset per fructes.

 

- Grand pisces manja li micris.

 

- Null rose sin spines.

 

- Qui ne sema in verne, ne recolta in autun.

 

- Omni mercero lauda su merce.

 

- Si li yunesse vell saver, li oldesse vell posser, li pigresse vell voler: tot vell ear plu bon in li munde.

 

- Qui sercha, trova.

 

- Un hirunde ne fa li verne.

 

- Nequi es plu surd quam ti qui ne vole audir.

 

- Ne chascun qui dansa es joyosi.

 

- Fa quo tu posse e ne time nequem.

 

- Honores muta mores.

 

- On es suficent fort si on besona nequem.

 

- Li ocasion fa furtero.

 

- Li cavalle es quadruped e támen cade.

 

- Qui tace, consenti.

 

- Rarimen on regretta har parlat tro poc, tre sovente har parlat tro mult.

 

- Li mentiard deve haver bon memorie.

 

- Con témpore li árbores da fructes.

 

- Lent a manja, lent a labor.

 

- Tro parlar noce.

 

- Li foxes posse perdir lor dentes ma ne lor natura.

 

- Unvez es nullvez.

 

- Regarda ante har saltat.

 

- Lápid lansat, parol dit nequande retroveni.

 

- Bell paroles custa necos.

 

- Plu rar, plu car.

 

- Qui excusa se, acusa se.

 

- Li ovre lauda su autor.

 

- Li fine corona li ovre.

 

- Quo veni lent, va esser excellent.

 

- Persistentie victe resistentie.

 

- Li fate ducte ti qui vole ear, trena ti qui resiste.

 

- Dir e far es du coses.

 

- Qui desira multcos, aquisite nullcos.

 

- It es facil dansar, si li fortun canta.

 

- Aboya del cane ne ea al ciel.

 

- Comprar superfluitás, es vendir necessitás.

 

- Li porta del inferne es apert anc in medinocte.

 

- Eclesia alimenta li paroco.

 

- Con profite veni merite.

 

- Richon have grand parentité.

 

- Quem li fate caressa, ti successa.

 

- Qui sema vente, recolta storme.

 

- Circum santes vaga diáboles.

 

- Ne li montes incontra se ma li homes.

 

- Chascun cose have su témpor.

 

- Altri témpor, altri mores.

 

- Li perdit témpor nequande reveni.

 

- Ne laudar die ante vésper.

 

- Si Deo vell exaudir li pastero, omni vaccas vell perir durant li estive.

 

- De sublim a risibil es solmen un passu.

 

- Aboyant cane ne morde.

 

- Vitre e felicie es fragil.

 

- Promesses ne satura.

 

- Gast sin avis, agreabil surpris

 

- Gast quam pisc ne resta frisc.

 

- Gratuit es ne mem li morte.

 

- Inter li ciecos li strabos reye.

 

- Chascun hom have su verme.

 

- Li fame es max bon cocinero.

 

 

## AFORISMES E SENTENTIES

 

- Felici ti qui posse vider su felicie in li felicie de altris.

 

- Nor antecessores morit por honor, por bene de su nation, ma noi vole por li sam causa viver e laborar. **K Havlíček.**

 

- Justicie es li matematica del humanitá. **T. G. Marasyk.**

 

- Humilitá con amore es enorm forties, plu potent quam quocunc altri e nequó es simil les. **F. Dostojevskij.**

 

- Li ver valore del amore consiste in to que, in su prodigiosi generositá, it posse devenir bonfate mem por un índigni. **Rab. Tagore.**

 

- Transsubstantiar li amari experienties del vive in amabilitá, li íngratitá in bonfate, li injuries in excusa, to es li sacri alchemie del alt animes. **Amiel.**

 

- Si on ne posse leer un libre con plesur sempre denove, it esset ínutil leer it mem unesim vez. **O. Wilde.**

 

- Just solmen to es fort in nor anim, quo resta por nos self un demí-revelat secrete. **I. Turgeněv.**

 

- Li hom nequande mey payar su plesuras per dolor, ne mem per un dangere de dolore, proque il vell payar lu negativ, e talmen lu chimeric, per lu positiv e real. In contrari on resta in avantage si on resigna ye plesuras por escapar li dolores. **A. Schopenhauer.**

 

- Quo significa: excusar? Esser in se self tam nobli, tam fort, tam índependent por posser passar trans li ofense al programma. **L. Hofman.**

 

- It es dangerós esser sagi por ti qui time sacrificar se. **M. Maeterlinck.**

 

- Si in nos evanesce li conscientie de nor culpes, quel ancor es li causa por viver plu long? **Marc Aurelius.**

 

- Chascun hom mey dar a su ínamic li jure esser plu mal quam il self. **M. Gorkij.**

 

- Plu long un adolescente conserva su chast maniere de vider un fémina, plu felici va esser su tot vive. On ne mey revelar un secrete ne essente ancor suficent matur por vider que detra chascun secrete trova se un novi secrete. Li misterie es li oleo del vive, sin it li vive perdi su sense. **F.X. Svoboda.**

 

- Li hom inamat in se self es in avantage de haver poc rivales. **Lichtenberg.**

 

- Li jure condamnar e blamar apartene solmen a ti qui ama. **I. Turgeněv.**

 

- Omni ínquieta se qualmen ili va morir e in fine chascun va successar in it. **Fontenelle.**

 

- Libertá, it es responsabilitá: pro to li majorité de homes time it. **B. Shaw.**

 

- Fanatisme es un maximum de impulse a potentie e un minimum de rason. **O. Leibecke.**

 

- Plu emotionant quam li tragedie de persones es li tragedie de idés. Li tragedie de un person es finit con su morte, ma li tragedie del idés postula su victime, durant generationes. **O. Leibecke.**

 

- Propagar e predicar un errore strangula mult veritás. **Isaac Newton Vail.**

 

- Du levul gantes ne fa un pare de gantes. Du demí-veritás ne fa un veritá. **Multatuli.**

 

- Ples ne contar li voces, ma ponderar les. **Schiller.**

 

- Li critica es li potentie del ínpotentes. **Voltaire.**

 

- Sovent on deve combatter por lu bon in secret quam si it vell esser lu mal. **O. Leibecke.**

 

- Durant mult secules on customat crucificar e cremar omnes qui esset vermen sincer amics del popul e del homanité. In témpores plu tard on adminim mocat, isolat e mortat les per silentie. Meditante to, on questiona se, ca noi, innovatores, in fact ne standa ancor tro bon si noi perveni tam salv. **H. Paasche.**

 

- Max rasonosimen noi acte con coses índiferent. Ta u noi deve combatter, noi es confuset per passion. **O. Leibecka.**

 

- Quande mem li dolore abandona nos, tande omnicos es finit. **Carmen Sylva.**

 

- Quande in matine yo avigila me, mi cordie es plen de mersiositá; yo pensa bell pri omnicos bon e ver, yo joya pro omnicos quo yo vide e quo yo e mi vicino possede. **E. Roth.**

 

- Ear in nov sapates ancor ne significa ear sur nov via. **J. J. Mohr.**

 

- Li libre es li max bon amic. Per libres noi es juntet con li spíritu de omni nationes e epocas. In biblioteca bon selectet noi es quam in eternitá; li historie perdi se, noi have ci li max antiqui e max nov pensas, per queles noi percepte que li hom ne es solmen historic ente. **Masaryk.**

 

- Comunicar con libres es comunicar con spíritus. **Feuerbach.**

 

- Sin libertá de presse yo ne fide ni in rey, ni in parlamentes, ni in judicos, ni in prestres. **Worthsworth.**

 

- Qui ne directe se in politica per regules moral ti ne directe se per ili anc in li vive privat. **Masaryk.**

 

- Errar posse chascun hom; ma persister in erra posse solmen un follo. **Cicero.**

 

- Li moné es quam li erinacio: on posse plu facilmen capter it quam retener. **Archilochos.**

 

- Necos corupte plu mult li hom quam li moné. **V. Hugo.**

 

- Li veritá es fructe, quel on deve recoltar solmen matur. **Voltaire.**

 

- Esser patre de grand actiones es plu bon quam esser filio de grand patres. **Zeyer.**

 

- Li max perdit die es ti, in quel noi ne ha ridet. **Chamfort.**

 

- Solmen ti es líber, qui domina se self. **Epictet.**

 

- Noi ama li veritá solmen tande, quande noi deveni plu bon, e esser plu bon significa esser plu sagi. **Maeterlinck.**

 

- Noi ne atinge libertá serchante li libertá ma serchante li veritá. Li libertá ne es li scop, ma li consequentie. **Tolstoi.**

 

- Si un hom have un gay cordie, talmen it es índiferent, ca il es yun o old, povri o rich, il es felici. **Schopenhauer.**

 

- Gayesse e contentie es directmen medies del bellitá e essentialmen contribue, que noi sempre aspecte yun e frisc. **Dickens.**

 

- Si vu avigila vos ye li matine, medita qual preciós tresor it es viver, respirar, pensar, posser joyar se. **Marc Aurelius.**

 

- Qui es animat de amore por omni entes del munde, qui practica li vertú por bene far a altris, ti es beat. **Buddha.**

 

- Chascun bon action es misericordie. Dar aqua al setosi es misericordie. Remover un lápid ex li via - es misericordie. Monstrar li via al migrante - anc to es misericordie. Subrider, durant que noi regarda in li facie del proximo - es misericordie. **Mohamed.**

 

- Ante que un transformation posse executer se in li munde, in unesimmen deve esser executet in li anim homan. **Tolstoi.**

 

- Omni religion relate al vive, e li vive del religion es far lu bon. **Swedenborg.**

 

- On di: "Plu mult capes, plu mult rason." Esque to significa que deci stultones have plu mult rason quam un sagi hom?

 

- Li mentie have curt gambes. Ma pro que noi gambita li veritá, li mentie preteri li veritá. **Jar. Dvořaček.**

 

- Si li arte vell dever morir, it vell evenir pro que it ha vivet reptente avan li richesse e mocante li povresse. **W. Morris.**

 

- Un artist es o un pontifico o un plu o minu habil buffon.

 

- Li timore ne far alquicos mal, es un heroisme; suportar lu mal de altris es anc un heroisme. **Ben Johnson.**

 

- Ples dissemar flores partú e sempre, ucunc in li vive vu ea, pro que it eveni rarmen, que vu marcha li sam vias altrivez. **Marden**

 

- Un vez in li vive noi conjecte, que noi save omnicos: quande noi comensa aprender li alfabete.

 

- Nor ultim ilusion es li conjection que noi ne have ilusiones.

 

- Chascun epitaf instructe nos, que es necessi morir, si noi vole esser laudat.

 

- Tant ínsubstituibil homes ja departet, ma li munde permane ancor...

 

- Li genie tracia li via, li talente constructe it, li mediocri usa it.

 

- Si Deo vell har convocat un conferentie por crear li munde, li munde ne vell esser creat til hodie. **Fr. Vymazal.**

 

 

# RACONTES, NOVELLES, ESSAYES 

 

## HERDER: ALEXANDRO IN AFRICA

 

Alexandro li Grand ha venit in aurosi land de Africa. Li habitantes eat incontrar le con vases plen de aurin fructes.

 

"Esque vu manja ti fructes?" questiona Alexandro. "Yo veni ne por vider vor richess, ma por far conossentie con vor mores."

 

On ductet le sur un mercate, ú lor rey judicat in ti die.

 

Un submisso aproxima se al monarch e e di: "Ó, rey! Yo ha comprat un agre de ti ci mann, e fossante ta yo ha trovat un tresor. It ne es mi, pro que yo ha comprat solmen li agre, ne li tresore ocult in li agre, ma li venditor ne vole reprender it."

 

Li venditor responde: "Yo es egalmen conscientiosi quam mi conpatriote; yo ha vendit li agre con omnicos quo il posse trovar in it, ergo anc con li tresor."

 

Li rey repeti lor paroles por convicter se, ca il comprende bon. Pos curt consideration il questiona: "Esque tu have un filio, mi amic?"

 

"Yes."

 

"E tu un filia?"

 

"Yes."

 

"Esque vor infantes vide unaltru con plesur?"

 

"Con grand plesur."

 

"Nu, li afere es simplic: marita les e da les li tresor quam dote. To es mi judicament."

 

Alexandro mira audiente li verdicte."

 

"Esque yo ha judicat ínjust?" questiona li rey.

 

"No, totmen ne," responde Alexandro. "Ma in nor land on vell judicar altrimen."

 

"Qualmen?" questiona li rey african.

 

"Yo deve confesser," responde Alexandro, "que on vell jettar les ambi in cárcere e confiscar li tresor por li rey."

 

Li stupefat africano exclama: "Esque anc che vos li sole luce? E li ciel misse pluvia?"

 

"Naturalmen."

 

"Nu," continua li africano, "to eveni, sin dúbite, solmen pro li ínnocent animales vivent in vor land, nam vu vermen ne merite que li deal sole luce por vos e que li ciel-pluvia refrisca vos."

 

## ERNESTE LEGOUVÉ: GRATITÁ

 

Un povri laborera es transportat in un hospitale pro paralise de laringe, quel impedi la parlar. Ella singluta pro li excessiv dolore. Li medico cura la conscientiosimen e long sin resultate. In fine, in li nocte ella prova, secun su custom, mover li rebellic gurgul e emisse un parol. Ella parla, ella es salvat!

 

Quo ella va far? Probabilmen vocar su consuffrentes e dir les: "Yo parla!" por audir su propri voce. No, ella tace.

 

Clocca six, sett sona. Li maladeras aporta la su manjage; ella tace sempre, prova solmen quelc vezes pronunciar quelc síllabes sub li covritura por acertar se pri su sanation. In fine li porta aperte se, li medico intra e aproxima se a su lette. Tande ella dit ridettante con lácrimes:

 

"Senior, yo parla! Yo volet conservar mi unesim parol por mi salvator."

 

- Ex li francés trad. K. Siegel.

 

## GORBUNOV-POSSADOV: FILIA DE MANDARINO

 

In China, secun un antiqui lege, on cupat li manus del frauderos.

 

Unquande li rey esset incolerat per frauda de un mandarino e pro to ha ordonat cupar le li manus.

 

Omnicos esset ja pret por li execution quande un yun filia del mandarino venit al reyal palace e adjurat li cortesanes admisser la al rey.

 

It esset tre desfacil far to, ma li puella plorat tam amarimen, que li cordies del cortesanes ha mollijat e ili audaciat ducter la al rey.

 

Vidente avan se li rey brilliant per li aure e juveles, li puella prosternat se e dit, tendente vers le su tendri manus:

 

"Ó grand rey, mi patre deve perdir li manus pro su crímine. Ples prender mi manus in vice de su. Ili apartene a mi ínfelici patre. Ili ne posse alimentar li debil matre, li malad fratre e li micri sestra. Ergo, ples prender ti ci manus e ordona cupar les secun li ley por conservar li manus del patre possent alimentar li familie."

 

Li rey esset emoet per tant amore, ma por provar it, il dit al prosternat puella:

 

"Leva te! Tui desire mey esser realisat. Tui ínnocent manus mey esser cupat in vice del culposi manus de tui patre."

 

In li corte de punition on ductet li puella a un sanguós lignin bloc, ligat su manus a ferrin anelles e li executor con su gladie aproximat se. Li executor levat su brilliant gladie e fat un seca in li bloc apu li fingres del puella.

 

Tande li porta apertet se e li liberat mandarino incurret in li corte e inbrassat li filia plorant de joya.

 

Li rey pardonat li mandarino e prohibit punir alquem in ti corte. Ta es erectet un petrin colonne con li inscrition:

 

"Ci Sin-Lien, filia del mandarino Ikhung, esset pret sacrificar su manus por salvar li vive de su patre. Patres havent tal filias es beat! Li terra, sur quel florea tal amore, es beat!"

 

Ex li russ trad. AMK.

 

 ## EMILE BERGER: RECIDIVIST

 

Arsène Poupin es tre bon hom, ma vu ne posse imaginar to - il have null politic conviction. To es ya terribil!

 

"Escuta, Arsène, yo ne imposa te esser republican, ma tu deve esser quelcunc partisan."

 

Il regarda me, ride e ne responde...

 

Yo rubija e palidija.

 

"Ma li urne, tu ínfelici!"

 

"Quel urne?"

 

"Nu, li electori, comprensibilmen!"

 

"Yo nequande usa it."

 

"Ah!!..."

 

Un die yo leet in li jurnales, que alcun Poupin esset arestat pro trublar li public tranquilitá e duvez pro deshonoration del presidente del republica. Arsène ne save mem li nómin del presidente e regretabilmen interessa se pri necos in ti dominia. Evidentmen on ha arestat un altri Poupin, ti quel have alcun politic conviction. E yo ne pensat plu pri to. Támen yo scrit a Arsène: "Pro quo on posse necú vider te? Esque tu es parente del recidivist Poupin?"

 

Null response. --

 

Pos plu quam du mensus, in temporan matin, yo esset avigilat per ínpatient battes sur li porta.

 

"Qui veni?"

 

"Li recidivist Poupin." Arsène intrat li chambre e gaymen clamat:

 

"Hurrá! Finalmen yo ha resanat me!"

 

"De quo?"

 

"De amore sin chance. Por curar me, yo devet heroicmen renunciar a vider la almen durant du mensus. It vell esser van departer de Paris: yo vell revenir del unesim station. Lassar cluder me in li dom por dementes, ne esset possibil por me. It restat li cárcere. Támen por me it ne esset facil esser incarcerat; yo ya ne es acustomat ni mortar ni furter... Ma un fortunós ocasion auxiliat me. Un die yo videt masse de homes avan Elisée-palace. Yo questionat: Quo evenit? On expecta li presidente. In mi cap subitmen scintillat un idé. Yo avansa e strax, quande li presidente apari, yo lansa me adavan e clama: Vive li monarchie! Li efect esset admirabil. Ott fort brasses prende me e pos quelc minutes yo es in li policie. On di me politmen, que yo deve ear in li cárcere por un mensu. Yo subscri li promesse ne departer de Paris e yo es líber durant alcun témpor. Támen un mensu ne sufice, yo besona ancor almen un mensu. Yo ea denove al Elisée-palace. On expecta li presidente, quel deve revenir con alcun rey. -- Quande yo vide li presidente, yo lansa me adavan e clama: Vive li republica! -- Ott fort brasses, fórsan li sam, prende me quam un plum, e yo esset incarcerat durant du mensus."

 

Solmen tande yo comprendet, pro quo Arsène have null politic conviction.

 

Ex li francés trad. P.H.

 

## A.S. PUSHKIN: PROFETE

 

Con spiritual sete yo trenat me in obscur deserte, e sur via-cruceada li serafo con six ales aparit avan me.

 

Per fingres levi quam somnie il tuchat mi pupilles; li previsiv pupilles apertet se quam che un áquila timentat. Il tuchat mi oreles; bruida e sones plenat les; yo audit vibration del ciel e alt volada del ángeles; subaqual movida del marin reptiles e vegetation del sarment in valley. Il apertet mi bocca, extirpat mi peccosi lingue babillaci e astut, e per su manu sanguosi il posit un darde de sagi serpente in mi bocca demí-mort. E per li gladie il sectet mi péctor, extraet li timid cordie e posit un carbon ardent in li péctor apertet.

 

Quam un cadavre yo jacet in li deserte e tande li voce de Deo advocat me:

 

"Profete, leva te, vide, audi, plena te per mi volentie e traeante landes, per li paroles incendia li cordies del homes!" Trad. A.M.K.

 

## LAMMENAIS: PRISONAT

 

Oh, qui va rendir me li valley de mi nascentie, mi roccas, li alt pines sur li flanc del monte e li verdi herbieras, u in limpid aqua, celat in floreant herbe, mi pedes balneat quande li nive ha fondet?

 

Inter li munde e me, desfelici montano, li bomes posit un spess mur e ferrin fustes.

 

Quande yo aparit córam les, ili dit: "Per quo tu vive?"

 

"Per mi labore; ma ho-moment omnis repussa me, e yo mori pro fame."

 

"Tu mori pro fame! To es un delicte. E tui hem? Esque tu have alcun hem?"

 

"Pro que omni portas es cludet, pro que yo indige li moné, yo sercha un asil, ad ú Deo ductet me."

 

"Tu ne have hem? To es un delicte! Li lege di: cárcere."

 

Frauderos! Esque li aer e li sole ne es por omni? Esque Deo ha constructet cárceres por quelcunc de su creaturas? Pasteros de mi land, mey esser joyosi in vor humil domettes: ta li povritá ne es un crímine e li peregrino sempre recive un poc lacte e nigri pane por satiar su fame, e sicc folies por reposar. Quam li dies de mi yunesse esset felici intra vos, mi fratres! Quam ti rememories es mult in mi anim!

 

Yo vide levi nubes currer ye li flancas del fenestre.

 

Quo es in supra, ti punctu apen visibil? It es un áquil, quel in li aer exerci su potent e calm volation! It es líber!

 

Anc li chamus es líber sur su solitari roccas; e li urso anc es líber in su caverne; e anc li avie in boscos, e li insectes in li herbes.

 

Oh! Quam yo vell voler esser li insecte sub li herbe, li avie in li bosco, li urso in su caverne e li chamus sur li solitari roccas!

 

Omni creaturas lice ear e retroear secun lor volentie e líbermen respirar li aer sub li ciel.

 

Li povro sol es proscrit! Deo mi, nequande yo pensat a plorar pro que yo es hom!

 

Ex li francés traductet H.P.

 

## FR. ŽUPAN: PRO QUO LI INFANTES MENTI?

 

Pos midí li servitora Maria tornat li atention del tot familie al gallino. Li chef del gallin-comuna esset deplumat e pudentmen, quam un desesperante, celat se in li chop. "Quo to significa?" mirat omnis, ne exceptente li micri Josef, quel fortmen rubijat. "Yo ha fat le necos," il clamat, "yo mem ne ha videt le hodie."

 

Pos ti paroles omnis tornat se al micri Josef, quel ancor havet gallino-caude sur su chop, e omnis ridet bruosimen. Ma Josef auxiliat se bravmen per un nov mentie. "Homatine esset ci li gallino des gastero - ili combattet terribilmen. Li nor, compatibil, ha recivet su part."

 

"Ma tu ya dit, que tu mem ne ha videt nor gallino," li patre objectet severmen.

 

Fallida! opinet Josef. Vi, quam desfacil es mentir.

 

"Li mentiard deve posseder bon memorie," dit Maria maliciosimen.

 

Yo ya anc va haver plu bon memorie, consolat se Josef in li mente.

 

"Deo save, u ti infante aprendet mentir," lamentat li matre. "Yo di le sempre, que il mey gardar se contra li mentie. Quo tu deveni, ínfelici infante!" gemit li matre.

 

"Yun mentiard, old furtero," dit Maria venenosimen. "Atente, unquande li gendarmes va ligar tui manus e ducter te al cárcere."

 

Li patre silentmen regardat al terra e grivosimen frunsat li fronte. Qualmen conduir al púer? il meditat. Il esset battet ja suficent. Punir le equivale jettar pises sur li mur, in fine il va acustomar se a omnicos. It es facil dir: Educar li infantes!

 

"Eh, yo anc, ante que yo va adultijar, va aprender mentir quam vu," incolerat se Josef contra Maria; "nequi va remarcar alquo ye me, e yo va plorachar che omni ocasion quam vu."

 

Li servitor Jacob ridachat e chocat Maria per cude. Anc li matre devet ridettar pro ti ostentation, solmen li patre ne ridet, continuante meditar. Maria furet:

 

"E to vu tolera, hósped? Nu, ples atender, vu va haver mult joy con il. It vell decer batter le, til que il vell rular sur li terra. Necos altri il merite."

 

"Veni a me, Josefetto," dit li patre afabilmen e prendet le ye li manu; "noi va parlar pri to prudentmen."

 

Josef, ne acustomat a tal ton, regardat li patre sin fide.

 

"Pro quo tu extirpat li plumes del gallono?"

 

"Pro que yo volet esser veterano." *

 

"Ma tu ya mem ne esset soldate," ridet Jacob.

 

"Anc vu ne esset soldate e támen vu marcha con veteranes."

 

Jacob rubijat. "Yo es ja grand," il dit embarassat.

 

"Yo anc," erectet se Josef.

 

"Tace, Jacob," ordonat li patre. "Esque tu, púer, ne compatit li animale, lacerante it? Tu ya extirpat su tot caude!"

 

"Yes," confesset Josef. "Ma yo esset li comandante, yo devet posseder li plumes."

 

"Tu devet? Qui ha ordonat te luder?"

 

"Li adultes anc lude," objectet Josef, "benque nequi ordona les to."

 

(* Membre del societé del ex-soldates. A lor uniforme apartenet chapel con plum-toff.)

 

 "Un vivent animale tam mutilar. Si alqui vell extirpar tui capilles?"

 

"Yo ne vell permisser to. Li gallino anc defendet se. E li veteranes ne besona li capilles. Li mamá anc depluma vivent ganses e anates."

 

"To es altricos," clamat li matre. "Noi besona ti plumes. Sur quo tu vell dormir?"

 

"Mem sur li fen."

 

Pausa. -- Maria opine, que omni pena corecter le es van e fini su rasonada quam Kato senior: "Solmen batter le!"

 

"Nu, esque tu aconosse, que tu actet mal?" li patre conclude afabilmen, benque fórsan un poc prematurmen.

 

Josef vide, que un tal confession es oportun, por que mey ne victoriar li consilie de Maria.

 

"Tu ne va esser battet," di li patre mollimen, negligente li objectiones de Maria. "Save to ante e ne menti. Tui penitentie ne es ver. Tu deve ante omnicos repenter to, que tu ha mutilat li animale, grivat li genitores, queles ama te, e precipue que tu mentit."

 

Li matre essuyat su ocules. Josef esset ínquiet.

 

"Nu, di sincermen, quo tu pensa."

 

"Esque yo ne va esser battet?"

 

"No."

 

"Papá, omni menti. Mem li adultes."

 

"Qualmen, omni?"

 

"Nu, anc Maria, e Jacob - e - e -"

 

"Nu?"

 

"Mem vu e li mamá."

 

"Pueracho ínpie," lamentat Maria, "qualmen il parla pri su genitores! E to vu tolera, hósped?"

 

"Atende,"  di li patre. "Il deve dir nos quande noi ha mentit. Quo tu save pri Maria?"

 

" Maria ha mentit a Jacob assertente que ella ne ha stat con li tablero in li jardin."

 

"Quó?" Maria menacia per punie.

 

"Esque to esset un mentie?"

 

"Yes. Yo ha videt le."

 

"Qui save, quem tu ha videt!"

 

"Li tablero. Il donat me deci heller por que yo mey ne dir que il esset ta."

 

Maria plora.

 

"E Jacob?"

 

"Jacob da al cavalles aven, mult aven, e di vos, que il ne da. Yo ha videt le bon."

 

"Quo tu di, Jacob?"

 

Jacob ridetta, rubija e leva li epoles.

 

"E quande ha mentit li mamá?"

 

"Papá," oposi li matre, "it fórsan ne es rect, talmen pri li matre..."

 

"Naturalmen," atesta Maria. "It dece batter le til..."

 

"Li mamá di que ne plu es café, sucre, rosines e yo save que ili es, yo ha videt les in li garda-manjage."

 

"Oh, quant tu vell manjar!" defende se li matre rident.

 

"E yo?"

 

Josef rememora. Li patre ne menti sovente. Aha! "Ante quelc dies vu dit al vicino, quel ha venit por pruntar li cavall, que it ne es hem, que il es sur li camp. E támen il esset in li stall e vu strigulat le tande."

 

"Null escapa," decidet li patre. "Noi omni ha mentit. To noi ne devet far. Noi ha dat un mal exemple al micris, quam vu vide."

 

"Esque do mem li adultes ne deve mentir?" horret Josef largmen apertente li ocules.

 

"No, mi filio, nequi deve mentir. Yo promesse te," continuat li patre, "que yo ne va mentir plu e li mamá anc - esque ne? (Li matre afirma per li cap e essuya li ocules.) Esque tu promesse ne plu mentir?"

 

"Yo promesse," dit Josef seriosmen.

 

"Da me li manu - talmen, e nu memora to!"

 

"E Jacob e Maria ne va promesser?"

 

"Diábolic púer," dit Jacob; "nu, anc yo ne va mentir plu."

 

Maria interim desaparit.

 

Ex li tchec trad. JAK.

 

## KAREL KÁLAL: PRI UN HOM QUEL NEQUANDE PECCAT

 

Alquande vivet un povri hom, old e gris quam columbo, e támen il ancor nequande peccat. To ha inchagrinat li diábol in li inferne. Il grattat se detra li oreles e resoluet seducter li pie oldo a peccar.

 

Quande un die li oldo pregat in su domette, in li chambre cadet - qui save de u - li diábol. E il comensat talmen parlar al oldetto: "Depos tui nascentie yo ea detra te e til nu yo ne ha successat seducter de al pecca. Talmen to ne posse continuar. Selecte, quo tu vole: o tu va mortar un hom, o tu va blasfemar Deo, o tu va ebrijar." Talmen parlat li diábol e exvolat tra li chimené.

 

Li oldo, savente que qui es con Deo, con ti es Deo, ne tre timet. Il pregat long e ye li fine il sospirat: "Ne inducte nos in tentationes, ma libera nos de lu mal."

 

Li duesim die li diábol descendet tra li chimené e standat se avan li oldo e dit: "Nu, esque tu ja reflectet?"

 

Li oldo dit: "Yo reflectet - ne reflectet. Si tu es diábol, curre al inferne, yo ne va peccar por te!"

 

Li diábol dit: "E yo di te, que tu ne va evitar li pecca; yo va venir a te denove e denove, til que yo va seducter te al pecca!" TO il dit e volat denove tra li chimené.

 

Li visitas del diábol comensat tormentar li oldo. Il meditat quo far por remover li diábol. Il dit: "Mortar un hom? Oh, to vell esser un grand pecca; to es ínpossibil. Blasfemar Deo? Anc to vell esser un grand pecca. Ebriar me? Nu, to es fórsan li max micri pecca, per it yo va nocer nequem. Yo ja save, quo far: yo va ebriar me, venir hem e dormir, e li diábol neplu va tormentar me."

 

Talmen pensat li pie mann; il levat se e eat in taverne u il trincat. Poy il eat hem. E contra su custom il bruit. Pro desfortun, un micri nepote plorat. Li ebrie dat le un colp sur li cap, tam que il devenit mut por sempre. - Vidente to li oldo blasfemat Deo e omni santes...

 

Ex li tchec trad. JAK.

 

## TRI FRATRES

 

In un bell matine estival tri fratres eat al mar, desirante vider li ascension del sole.

 

Ili arivat a un coline quel separat les del mar. Li un pos li altri ascendet li coline. Tande levat se li sole. Li fratres ne videt it, ma ili videt su splendid radies ascendent súper li bord del coline.

 

Ta stat un rosiero e de su rame pendet un rosé-gutte absorptent li luce del sole, e li gutte radiate, quam si it self vell esser un micri sole.

 

Surprisat haltat li fratres; tam splendid esset li vidage.

 

"Vide, fratres," dit un de ili, "vide, quam li gutte radia. Quam bell blu it es."

 

"Tu erra, car fratre," dit li duesim, "li gutte ne es blu, it es rubi."

 

"Ma, fratres," clamat li triesim, "qualmen standa vor ocules? Li bell gutte es ni blu, ni rubi - it es yelb."

 

Li letor comprende, qualmen to evenit, que li gutte aparet blu, rubi e yelb, secun li divers vis-punctu del tri fratres.

 

Regretabilmen, ili ne comprendet to. Si chascun vell posir se sur li vis-punctu del altri, o si ili vell avansar, ili vell conosser li veritá. Ma chascun ha restat sur su vis-punctu e opinet vider sol rect e li céteris ne. Ili obliviat li ascendent sole, li bell natura e mem li fratrin amore; ili comensat un passionat disputation...

 

Ex "Theosophischer Wegweiser" trad. JAK.

 

 

## LI FONTE

 

Durant un calid die tri peregrinos arivat a un frigid limpid fonte, quel fluet ex li terre apu li chossé. Circum li fonte crescet árbores e dens herbe verdeant. Li aqua, limpid quam un lácrime, influet un petrin vase e exeat formante un riverette rapidmen current sur un prate.

 

Pos li reposa in li ombre li peregrinos levat se por trincar. Apu li fonte ili remarcat un lápid con li sequent inscrition: "Simila a ti ci fonte!"

 

Li peregrinos leet ti paroles e meditat pri les.

 

Un del peregrinos, similant mercero, dit: "Li fonte flue ínfatigabilmen, curre a lontan, prende li aqua de altri riverettes e deveni un grand fluvie; talmen anc li hom deve ínfatigabilmen demarchar por su aferes, e talmen il partú va successar e aquisiter mult possessiones."

 

Altri yun peregrino dit: "No, secun me li scritura significa, que li hom deve gardar su ánim contra li mal pensas e desiras por haver li ánim tam pur quam li aqua del fonte. Nu it da li joya e fortie a omnis qui, simil a nos, reposa apu it. Ma si li fonte vell haver ínpur aqua, it vell esser util a nequi, mem si it vell percurrer li tot munde.

 

Li triesim, old peregrino, dit: "Li yuno es rect. Adplu li fonte instructe nos gratuitmen e sempre da trincar a omni setente. It di, que li homes deve gratuitmen benefar a omnis, sin expectar alcun recompensa e mersí."

 

Ex li russ trad. AMK.

 

## RUDOLF PRESBER: LI PARAPLUVIE (Un indicial pruva)

 

Li presidente: Per to li inscrition del pruvas vell esser cludet. Yo da li parol al procurator senior Stammbein.

 

Li procurator: Mi seniores! Ante que yo accesse al caracterisation de ti max abject crímine, quel assembla nos ci desde sett dies, ante que yo va presentar li pruva per indicies - li pruva del exemplari continuitá - ples permisser me recapitular in curt li factes.

 

In li tard posmidí del 17. junio on remarcat li absentie del psichic malad ava del lápid-haccator Niederhupfer. Ye clocca 5 e 27 minutes li old fémina ultimvez esset videt del carnero Karl Schwiebus sur li chossé ductent along li fluvie.

 

On ne posse altrimen - pro que li scientie refusa un subit se-ínvisibilisation del vivent homes - quam conjecter, que ella ha trovat su morte in li undes per un crímine.

 

Li procuratora ha serchat, e - quam sempre, quande li procuratora sercha, - trovat. Provisorimen ne li criminardo self, ma un parapluvie.

 

Ti parapluvie, mi seniores, quel ductet al arestation del acusato e quel va esser por le li suplicial hacca, es anexet al actes. It esset mal convoluet quande it esset trovat, e stat, apoyat ye un salice, in un angul de 57.5 gradus.

 

44