LITERATURA IN INTERLINGUE (OCCIDENTAL):

 

2.

 

Episode con perspectives

De

Harald Herdal

 

 

Traductor e editor: Eric Ahlstrom

Uppsalagatan 4, Malmo S, Swedia

1958

 

Precie: 0,50 sv. Kr.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

HARALD HERDAL:

EPISODE CON PERSPECTIVES.

Ancor un vez ella spectat su visage in li spegul e jettat un regard al colorat image del actressa qui actualmen esset su ideale. Li image pendet al parete – just apu li spegul; ella comparat, dat alquo plu de rogue al labies e constatat que ella devet hastar.

Ma li tram esset haltant, e ella attinget it, judicante to quam un bon min.

Ella volet arrivar maximalmen quin minutes in retard – just opportune.

It ne stat attendant alqui sub li horloge…ni in li proximita.

It esset quam si eat haltar su cordie. Li horloge indicat a ott minutes pos li hora contented. Tamen ella considerat quam impossibil se pos haver arrivat. E absolutmen impossibil que it otmen ne vell arrivar.

Comprensibil: it arrivat in retard, anc il. Ella respirat alleviatmen, alquo Calmat e reprochant se pro que lu inexpectat havet fat la perdir totalmen li contentie; to ne esset customary a ella. E nu ella furtet se hastosimen a in un vestibul del proximita, de u ella, self invisibil, posset observer su arrivada de il. Ella subridet: ti sensior se permisse arrivat retardatmen, e to mem a lor prim rendevul; il merite un reprimande, e nu it el il qui have a creder que ella ha allontanat se! de nov ella esset sur li nivell de se self.

Ta il arrivat, e ella tamen sentit se un poc emotionat. Vestit in un clar paleto modern e ampli, il circumspectat a omni lateres… ella juit li situation. Ella dedicet lassar le attender in du minustes; in su fantasie ella preparat li venient remarcas, ella juit quo dir e constatat que du minutes representa un temport horribilmen lon, quande on sta attentent li indicators de un horloge. Or! Il stat con li dorse vers ella, e nu ella abandonat su celatoria.

"Bon vesper", dit ella, arrivante Detra il, "bon vesper, senior!"

Ma su cordie palpitat idioticmen.

"Vu certmen ne ha attendet tro long," questionat ella con ironie, "yo esset un poc retardant, pro li tram…"

-2-

E li povro ta, il ne savet que il pendet quam un mosca in li rete del arane, secur pri su fate.

Il respondet que il, self retardant, havet arrivat tot recentmen.

Pri un tal sincerita ella ne havet calculate, it renversat tot su plan e li replicas ben preparat.

Ella tacet, su mente subitmen obscurat; ella decovrit que il portat un ordinary clar costum por usu omnidial, un moll collar e un cravatte de color sat banal, ti ne mem ligat ben…

Lor promenade havet comensat.

Ella havet conossentat le Durant un del ultim vesperes in li Club Universitari, ye li ball. Ella esset ta junt con un pauper student judeic, con qui ella frequentat…Li povro havet inamorat se in ella, sin esperantie. Ella havet customat promenar con it Durant un brevi tempor, literalmen promenat, nam il ne havet pecunie por inviter la alca; su patre esset talliero e pauper, e li familie habitat in lu interior del cite, in li terribil stradas quell trova se ta. Tot li frequentation esset absolutmen contra su principlies de ella. Ma il esset tre ben talentat, e sincerimen dit: ella havet apprendet multcos per il; in plu, il conosset multes e posset introducter la che alters.

To il anc havet fat, e nu ella havet decidet rupter con il definitivmen. Il havet enoyat la desde long. Ella eat dubitar pri que il in effecte esset tam intelligent quam ella havet imaginat se in li comense. Concernent mult altricos ella ya havet errat de il. In omni casu: il trovat se totmen…to ella posset dir, totmen exter su planes e scopes de ella.

Ella previdet que it forsan vell monstrar se quan desfacil demisser le. Il certmen vell sentir se tre infelici. Pensante a to, ella sucusset li epoles. Chascun ha li dever de garder su propri interesses!

Garlan havet presentat la a ti con qui ella promenat nu, li filio de un armator de naves, e charmant…

Apropo, dit il in li sam moment, "vu conosse ben Philip Garlan?"

Ella hesitat pri li response, su cerebre laborante velocimen, alor ella decidet: lu max prudent vel lesser responder reservat, me absolut frigidmen, sin interesse.

"Oh…" dit ella, esperante que su ton vell sat revelar

 

-3-

Su indifferentie vers li mentionato.

"Tamen…" dit il surprisatmen, "yo havet li impression de que vu conosset le tre ben."

E forsan il havet informat se per Garlan..? Ella comprendet que ella devet esser attentive, un poc caut.

"Il es brilliantmen talentat, esque vu ne opine to?"

"Sf" concedet ella, sin calore.

Tant plu calid esset li voce de il.

"It ya existe null dubita de que il va obtener un position."

To nequande havet venit in su mente de ella.

"Position…Vu opine…qualmen?"

"Probabilmen quam un habit scientist…On ya ne save precisar; il ha many talentes, esque ne?"

Ella ne respondet.

"Vu ya trovat vos in su accompanie li ultim saturdf, esque ne?"

"Sf. In cert manière…noi eat junt…Noi es bon conossetes, null altricos…"

"Vu tamen deve haver un clar ide de que il es alquicos apart, extraordinarimen talentat…"

"To judeos ya es sovent" dit ella restrictmen.

Ella eat memoir que just so qualita de judeo havet fat la creder que il anc vel lesser economicmen ben situate. Havente passat li station de Osterport, illi aproximat se a Gronningen de u li via ducte a bass vers Langelinje, e ella eat memoir se ulteriorimen li terribil promenadas a ta junt con Garlan; il esset incantate in locs de ti sorte u existet solemn arbores e demi-ocscur.

E provante questioner tot natural, ella questionat resolutmen (e sin cessa ella havet pensat a it… con inquieta…)

"Ples dir me, ad u vade noi?"

Ella havet vestit se por posser intrar un loc u it esset illumination e homes…e in realita ella havet expectat que il, ja in li moment u illi incontrat se, vell vocar un auto e mentiona r un del etablissementes max conosset.

"Yes," respondet it, haltante un poc, "ad u venin oi?"

"In facte," addit il, pro que ella ne did alquo, "noi ya devet visitor li un o li altri loc, ma sincerimen dit: yo ne possede mem un ore cuprin – it es li finale del mensu!"

Tot natural e indifeerentmen, sin hontar, il dit to.

Su paroles fat la friger…"li finale del mensu", si alqui savet alquo pri "li finale del mensu", ti certmen essei

 

-4-

Ella.

"Oh," dit ella e audit qualmen tremet un poc su voce certmen ne es just li pauperita quell press evos max mult.." E ella provat far su voce plu secur e levimen ironic, durantque su mente eat plenat per un obscurita grand e sin esperantie.

"Si, it el talmen, al moment… Mi patre es tre economic…"

Ma to ci, ella ya havet presentit it ja per vider su verstitur de il.

"Quo opine vu pri un promenade a sur Langelinje?"

Illi directed lor curse a ta.

… E il tractat se anc pri ne prender li cose tro pesanten, to ella comprendet, benque su deception esset terrible…Un altri vez. Pos li unesim! Ella havet esset secur prique illi vell haver intrat a alcum loc. Ma it ya esset lu customary, pensat ella, attristat por un moment: sempre el la lassat li fantasie currer via con ella…

"Spondeted", ella ja havet revat e videt li noticie in le grand diales, in "Politiken", in "Berlingske Tidende":"Spondetes: Senioretta Grete Benfeldt (nam, fortunosimen, ella sat tost havet obtenet que on abandonat li non Olsen; e Margrete, li terribil nom paisan de puella, ti ella ja in su yuniya Scolari havet changeat in Grete)… senioretta Grete Benfeldt (ma su genitores ne posset esser present) e stud. Jur. Mogens Claussen, li filio del armator de naves K.P. Claussen…"

… Demi-obscur, arbores, gazones, singul lanternes…e ne un hom.

"Quam agreabil e placid it el ci," dit il.

"Yes."

"E bell, esque ne?"

"Si, si…"

"In facte, on veni tro rarmen a ci."

Ma ella ne esset capabil dir plu quam:

"Oh yes, vermen…"

"Vu forsan veni a ci plu sovent?"

"No," dit ella…ma poy ella eat pensar a que ella anc devet esser caut: ne parlar tro brevimen, ma similar contentie pri un mal pezze.

E quande illi trovat se al portu de yachtes e videt li obscur aqua, lanternes de nave a li illumination al oposit later del strette, ella dit:

 

-5-

"Anc yo trova que it es bell ci."

"Yes, esque ne," dit il, "e ha vu videt li stelles?"

Ella regardat a supra: li ciel esset plenat per stelles. E vermen it aspectet tre bell, con omni ti punctus sur li obscure-blu ciel sin nubes.

Lu tot memorat la pri un representation de theatre quell ella havet videt unquande; it advere esset plu impressive sur li scen u trovat se anc homes…

E ella presc friget in su tenui vestitur.

"Esque noi ne deve continuar?"

Illi promenat along li caye, vers li molo. Li aqua semblat frigid, un nigri abysse; al bastion jacet ancrat singul obscur naves.

Subitmen muit un nave plu lontan sur li strette, e to la causat un choc.

"Hay alquicos particulari in un tal muida," dit il. "It nos da un subit desir de viagear."

A ella it dat associations de maladie de mar, e ella ne respondet.

Illi arrivat al molo, e il dit:

"Yo proposi que noi sidenta nos, por un instant."

"Il tamen ne deve durar sat long," dit ella; e incessantmen ella esset fortiat a memorar se li terribil promenadas a ci junt con Garlan. It ne esset to ci quel ella se havet expectat ho-vesper.

"Experabilmen vu ne frige?"

"On ya ne posse asserter que it el calid."

"Ma, un moment!" Il levat se, desmettet su paleto e posit it super sue poles de ella…quam ella havet videt it in un film: li yun mann covri per su paleto li yun puella in qui il ha inamorat se…

E alor il mette tentrimen su brasse ye ella, regardante la…Ella memorat li film, qual terminat se talmen: illu vehicular al hem de su genitores de il (comprensibilmen in su auto); felicitante li genitores imbrassa les, e li matre besa su yun belfilia…

Li candeles vacilla in li ecclesia, quell sta decorat per flores; e nu brui li organ, durantque li incantant yun sponsa avansa vers li ronde del altare con…

Il mettet su brasse ye ella. Ella rigiditat se. Esque ella devet lassat it evenit? Esperabilmen il ne imaginat se que ella esset un puella de ti frequent sorte ye qui on mette su brasse e…Vermen it esset desfacil. Al altri later ella ne devet prender un attitude tro refusant. E…

-6-

Illi sidet tacent e regardat a super li aqua.

E su brasse e su paleto tepidat…e subitmen ella havet solemn un desir: submerse se a in li instant e ne reflecter.

"Vole vu fumar?"

Il dat foy a ella.

Ma li tacer present la (e a quo pensat il? Esset il similal majorite del mannes, e expectat il un chance de besar la?), e ella adonat se a un sorte de reveries…queles posset causat que il dit alquo; ella volet quasi ducter le a sur li via, auxiliar le…

"E alor," terminat ella, "vu va assumer vos li interprense de vor patre, e…"

Ella ne accompleet li sententie (to esset su tache de il); ella solmen dat a su voce un nuance de melancolie (durantque it semblat a ella quam si il esset escutant – e quasi havet un impression de ella. E esque ella ne havet videt unquande just un film in quell li yun filio del director, e li heredanto de pluri millions, inamorat se in un commun puella de buro; e plu tost quam perdir la il volet renunciar de su heredage…E esque il ne acte secun su inclination? Ma to ya el just quo su patre intente: ti vole vider esque hay seriosita Detra li paroles del filio (e li patre self ha avansat exclusivmen per su labor, sin capitale), e finalmen…

"E also, vu va assumer vos li interprense de vor patre, e…"

Ella nu expectat que il vell dir: E quo poy?

In omni casu, il devet questioner pro quo attristat se su voce de ella?

E ella necessimen devet expresser li continuation; e ella dit, con un levi sospir:

"E alor vu va maritar vos…con un rich puella…"

Ma il ne contestat la.

E nu li final replica decident – anc ti ella esset fortiat a dir:

"E alor vu totmen va haver obliviate me?"

To ella dit tam sincerimen que ella eat friger.

Constantmen il ne dit alquo esset solmen escutant. E forsan il reflected pri su paroles de ella.

Self ella havet pret tot li historie.

Ma pro que il continuat tacer, ella refat it:

"E sin oi va incontrar nos," dit ella, su voce lentmen ascendant, "alor vu ne mem posse reconosser me."

 

-7-

Anc to monstrat se sin effecte.

Ella havet un nov ide:

"Si in tot noi va incontrar nos," dit ella tre distinctmen, presc altmen, "si vu intra li circules u yo trova me."

Vermen, it semblat quam si il avigilat se un poc.

"Quel circules?" questionat il.

E li facte de que il finalmen dit alquo, to fat la ancorplu vivid.

"Circules de artistes!"

"Circules de artistes," repetit il questionantmen.

"Yes," dit ella gravamen.

Poy ella reprendet li voce revari:

"Yo sempre ha imaginat me que yo credibilmen vell maritar me con un artist."

It sesset tro obscure por far visibil su visage; ella esset obligat a metter lu tot in su voce.

Ci in un film li illumination vell haver cadet a sur su revant visage con li velat ocules regardant a in li future.

"In prim il ya el terribilmen pauper e inconosset…Forsan noi suffer pro fame con unaltru in quelc tempor," dit ella con debit voce e con un sinceri frisson. Nam in realita it esset to quell ella nequam posset imaginar se e desirar. Alor preferibilmen nequande esser maritat!

"Or," e su voce devenit clar e lucid, durantque ella hastosimen transsaltat lu trist, quel tamen esset necessi quam li funde de lucid tempores, por hastar vers li triumphe, "il devein celebri, con fama mundal e rich, talmen que noi es fortiat a haver un secret numero de telephon (ella savet que omni reputat actors e actressas havet un tal), nam omnes vole visitor nos…"

In facte, ella videt avan se lu tot; e forsan ella havet videt it in un film o leet it alcu. E que il devenit eminent, to naturalmen debit a ella, e il nequande esset capabil a mersiar la sufficientmen pro to quell ella havet fat por il, e…

"Conosse vu alquel artistes?" questionat it.

So question quasi avigilat la. Ella ya totmen ne conosset alquel artistes e absolutmen ne suciat conossentar alquem; ella ya savet a quell sorte tis in realita appertenet: pauper, in misere…E forsan it esset ti pense al realita quell fat la dir:

"Ma probabilmen yo nequande va esser maritat."

Ella self esset terrificat pro que it sonat tam sinceri…e to ne minim pro que il ne protestat.

 

-8-

Il dit (quam si it esset un cose a quell il long havet e reflectat e volet dir – e to anc esset li facte):

"Realmen, vu es apart."

To irritat la de nov, pos li tro long monolog motivate solmen per far le dir alquo, in interrupter la.

Ella respondet con equilibrie:

"Oh yes, forsan…"

E un consession e un non-concession.

"Apart, in quell manier?"

E finalmen it esset li vez de il.

"In omni casu, it ne es facil obtener un clar ide pri vos."

Alor avigilat se tot su suspection…versimilmen il esset stult, forsan stupid…E it anc ne existet un motive de creder que li filio de un armator de naves vel lesser eminentmen talentat!

Ella eat pensar a alquo haven’t un excellent effecte – e refrigidant al mann in un simil occasion, naturalmen alquo ex li un o li altri film e quell ella se havet inculcat; e con li sam attitude de dama quam ti in li film ella surprisat li stilton, qui presentit nullcos, li voce frigid e sobri, ella questionat:

"Quel hora es, opine vu?"

And ne ci it esset sin effecte.

"Li hora?" repetit il, surprisat pro li inexpectat question, quell informat le que ella probabilmen ne havet audit su ultim remarca de il; in omni casu; ella pensat a coses totmen altri.

"Vu comprende: yo tost vole venir a hem," dit ella, e nu integrimen dama, "e yer e anteyer yo esset tam long extereli dom…"

E si il volet questioner, ella havet un response parat.

E ella levat se; forsan ella in facte friget, forsat it esset alquo altricos quell fat la frigid, in omni casu: il necessimen devet esser informat pri quo esset customary a ella:

"Proprimen, yo vell haver esset exter li dom anc ho-vesper dit ella, comensante ear e lassante a il self prender su paleto, "ma te yo havet obliviate totalmen quande yo conventet a vu; in rest: yo ne savet u trovar vos, e it esset plu facil contramander al alter, talmen…"

It dit ne un parol, forsan il esset hontosi.

Ella continuat:

"Li senior, junt qui yo devet haver exeat, esset tre deceptet; il havet requisitet billetes a un theatre e un table"

 

-9-

Reservat poy…"Ma," e ci ella subridet sarcasticmen, "un promenada ya posse esser agreabil, quam variation…"

E ella ne posset imaginar se un dama con un attitude plu superiori quam li su de ella ho-moment.

Con un voce ex quell resultat se que il realmen esset hontosi, embarassat…e forsan in fine eant comprender a qual sorte appartenet ella, il dit:

"Yo vermen es attristat pro que…"

Ella interruptet le, enormimen affabil:

"To vu nullmen deve esser…Naturalmen il e yo conventet un altri vesper; alor, vu ne deve creder que yo perdi alquo."

Ella ne dubitat pri que ti replica havet su bon effecte.

Illi comensat ear, tacent.

Li tacer, ti forsan esset to qual ella odiat plu quam omni altricos.

Ella sentit li fatiga, li deception…E tamen: havet ella actet prudentmen? Esque ella ne havet exaggerate e totmen repulset le? Durtantque illi promenat apu unalters, li continuant tacer fat germinar su dubitas de ella.

Fortunosimen il dit alquo.

Il dit:

"Apropo, vu es employat in un buro, esque ne?"

Li amemoration pri li labor-die la esset sentibil, ma nu ella esset sur su posto. Quo opinet il? Quo celat se Detra su question?

O esque il questionat solmen por dir alquo, por que il, e tam mult quam ella, trovat insupportabil li tacer?

In buro…ella esset, e infortunosimen: yes, in un buro; in un terribil buro, su chef essente un vale-necos e tam impossibil li tri quar altri collegas…

Ella restricted se a responder su question con un yes.

Alor it venit in su mente que il forsan posset imaginar se que ella esset un commun puella de buro (forsan mem un tal con qui on posse amusar se un poc; ella conosset li mannes!)

"Yo es secretaria privat che (ma Garlan, quo posset ti haver informat concernent ella?) un director (nam to il tamen esset) con relations international (quo ya anc ne esset totmen incorrect), - in plum (bon deo, que ella posset persuader se self dir to!) it el vermen interessant…"

Ella continuat:

"Tamen yo ne save esque restar ta…Mi chef…"

Ella restricted se a alluder.

 

-10-

Ti ci vez il tamen questionat:

"Vor chef…quo pri il?"

"Oh…", dit ella, quam si ella vell preferer ne parlar pri li cose, "it es li historie bentost un poc tro banal (ella havet videt pluri de illi sur film e leet ancor plu de illi in li magazines e semanales)…"

Ma lu dit esset miscomprensibil, e il posset creder que it tractat se pri un banal flirtation de buro inter li chef e su secretaria; pro to ella hastat a dir:

"Li cose es ti… mi chef ha plurvez demandat me quam sposa…Il el celibo, sat pretty, ma…"

"Ma quo?"

"Yes," dit ella e videt avan se su corpulent, maritat e adiposi chef, "il ne es secun mi gust…e maritar me pro li pecunie, to nequande vell posser venir in mi mente…"

Illi continuat flanar.

"Evidentmen vu es un dama a qui multes rendi lor homage," dit il.

Ma ella ne savet esque il esset un poc ironic o…

Pro to ella se restrictet a un:

"Oh…"

"Si," dit il, "it tamen sembla esser li facte…Ma evidentmen vu es anc un dama qui save quo ella vole."

In to ci it posset jacer e acconossentie e respecte…si il ne…ma ella constantmen ne havet un clar ide de qual il esset.

"It tamen ne es absurd que in nor dies un yun dama garda un poc su interesses," dit ella, "hay mannes de mult varie sortes…"

"Apropo," and Garlan reva pri vu, esque ne?"

Ella se mordet su labie, ma repentit se subitmen; it causat tracies.

"Il certmen fa… Ma, sincerimen dit: il enoya me…Altrimen yo espera que il ne ha dit alquicos a vu…Yo vole dir: ne totmen discret per il…Ma, in rest, yo le clarmen ha dit que il ha null esperantie…"

"Garlan nullmen ha dit alquo," dit il, "it es solmen yo qui imaginat me que…"

"Quande yo esset junt con Garlan in li Club Universitari, mi unic motive esset ti de ne venir solitary a ta…"

Ella addit:

"Nequande it posset venir in mi mente maritar me con un mann qui…"

In reprentir ella interruptet se.

 

-11-

"Quo volet vu haver dit?"

"Ma, necos."

"Ceterimen, vu opinet nequande venir maritat."

Ma alor ella necessimen devet rider.

"Esque yo dit to?" Ella ridet altmen. "To yo in facte ne memora. Ma maritar se, a to on ya sempre ha li chance."

Lu ultim la volat ex li bocca, e it forsan esset lu max stult quell ella havet dit till nu. Ella esset parart a plorar. Esque ella ja ne havet pronunciat satis de stulteries? Tam infortunat ella ya nequande havet esset.

Ella ne havet dit a il u ella habitat, ma solmen mentionat Strandboulevarden. Ta illi trovat se nu. Li ultim acte, pensat ella amarimen. Li ultim acte: li porta al strada, u li mannes fa lor ultim prova. Probabilmen anc il?

Quels persones surtit el un del domes, du seniors e un dama; in tal locs li porta in general cludet se automaticmen; ella captet li chance e esset fortunosi.

"Habita vu ci?" dit il, quasi surprisat.

Ella tenet apert li porta, havente it Detra se.

Ambes tacet.

Lu passim: li tacer, li vanita, li deception, li amartia eat victer la.

"Yes," dit ella, su voce fatigat, "ma mersi pro ho-vesper, e alor…"

E li voce la quasi fugit.

"Pro quo un tal hasta?"

Il stat avan ella, tre proxim.

"Yo ne save," comensat il, "ma yo ha li sentiment de ne haver conduit fortunatmen ho-vesper…"

"Ma in quell manier?" dit ella, tenente li hala.

Un nov tacer.

"No," dit ella e remettet se, "nu vu dev evader."

E in facte il resoluet se.

"Esque vu es indignat vers me?"

"Pro quo vell yo esser indignat?" questionat ella, quasi eante desesperar.

"Esque yo ne va haver adminim un besa," aproximat se il.

"Yo crede," dit ella, e su voce ne obetit la; it devenit presc strident, "yo crede que vu complemen ha errat pri me…E yo pri vu!"

E in li sam vez multcos intra ella volet solmen capitular, quam si it la esset urgent: un su inclination de apoyar se a il por sentir le imbrassar la…

 

-12-

Debilita! Debilita!

Ella remettet se e pussat lentmen al pesant porta.

"Bon nocte," dit ella e hastat intrar.

Ella tastat serchante li interruptor del currente, eat passuante super un par scalunes e haltat sur li terrasse, solitary in li obscurita e su cordie palpitant.

Esque il sequet la?

E esque alquicos in ella desirat it?

Ella continuat, trovat li interruptr e incendiat. Si venit alqui,  ella esset exeant.

Poy ella furtet se li scalieres a bass, apertet li porta e circumspectat…nequi trovat se ta. Ella surtit rapidmen e hastat vers li micri Detra-strada u ella habitat junt su genitores, in un inspaciosi appartement extermoda: du chamgres e un talnomat camera…

In li angul del strada stat un man; ella hesitat: ma it ne esset il.

Li mann observant la:

"Nu bon, tresoretta," comensat il, "esque it va esser noi du..?"

Ella hastat via.

Durantque ella desvestit se e jettat li tenui jup a sur un stul, ella regardat su visage in li spegul.

A su bocca ella havet un micro trate, quell ella conosset tro ben: un micri trate amari.

Esque ti havet devenit plu profund, havente ingravat se un poc plu?

Ella videt se self quam un celib dama de buro e in su eta medial; it existet multes de ti sorte: con un bocca alquo tensi e amari e con un particulari rise insonori.

Solitari con se self ella esset totmen sinceri. In life film ella ceterimen havet videt and ti type: solmen un roll secundari e ludet ne per un grand primadonna, ma per una qui ne havet successat, malgre su reveries.

 

(Ex li dan originale, e con li affabil permission del scritor, traductet per: Eric Ahlstrom).

 

END