# Li lingue de IALA

The British Interlingue Associatoin

61 Northcroft Rd., W. Ewell, Surrey

1954

Price 3 d

+++

Li publication del dictionarium de Iala e propaganda por ti idioma deve instigar omni planlinguist studiar profunden ti dialecte.

Forsan 85-90 pro cent del radicas de IL trova se in un forme identic o simil in Iala. To es un salient facte por modera interlinguistica e noi senti un cert satisfation que li basic vocabularium de IL ha esset talmen justificat per independent exploration. U existe diferenties necun Interlinguist vell asserter que su formes es sempre melior. Noi probabilmen vell cosnentir que **biber, leve, natar, re, sablo** es plu bon quam **trincar, levul, svimmar, pri, sand**. Noi posse aprender del reserchas de Iala eun strict studie va ducter a plu rect e justificat formes e un ver inrichament. It es dubitabil támen ca mult changes vell esser necessi.

Noi ne posse consentir támen que Iala es sempre rect in li selection de paroles. Ples comparar:

| | | | | |

| ------- | ----- | ------ | ------- | -------- |

| **A** | lake | - | - | - |

| **F** | lac | lit | épais | sangue |

Li formes Ialic es sovente plu latinic quam tis del modern lingues occidental ma it es li modernes e ne li latines queles va dever aprender li auxiliare. It es li formes vivent, qualcuncmen evoluet, queles noi deve usar quam nor fundamental materiale. Quelcvez Iala devia del latin vers li italian, por exemple, por **covrir** Iala have **coperir** benqueli latin es **cooperire** --- It. **coprire**, F. **couvre**, H. **cubrir**, P. **cobrir** --- li hispan **b** es presc **v** in pronunciation.

Iala sempre sercha li antiqui formes. Pro to noi vide mult inassimilar paroles queles aspecte quam forenes. Noi ne posse evitar national paroles por national conceptiones o por vastmen expandet paroles usat quasi partú in lor forme original. Ma it trova se in omni lingues un fort tendentie assimilar ti paroles al ortografie national. Li anglesi parol **committee** es acceptat in ti forme benque omni altri lingue usa it in un fonetic espelation. Li francesi **bureau** es acceptat in Iala benque solmen li anglesi conserva ti forme -- H. e It. **buró**, G. **Buro**, Sv. **byrå**. Compara anc A. **baby**, F. **bébé**, H. **bebe**, P. **bebê**, It. **baby** e **bebè** -- IL **bebé**, ma Iala **baby**.

Li majorité de lingues constructet ha severimen evitat géneres grammatical. IL usa li neutral finale **-e** por mult substantives; u it es necessi indicar li sexus on usa li finales **-o, -a**, bon conosset in li sud-romanic lingues e anc til un minu gradu in li altri lingues europan. It es támen un question de sexu e ne génere. Ultra tis IL usa un final **-a** o **-o** solmen in un poc vastmen usat paroles quam **piano** o por conservar un dur **c** o **g**, quam **bosco, mosaica**.

In Iala támen ti géneric finales **-a, -o** pullula talmen que on have li impression de un lingue con plen géneres grammatical. Ma Iala ne adopte li logical passu acceptar géneres in li adjectives e articules. Noi trova dunc formes quam **le belle feminas**, u plu natural e minu chocant vell esser **las bellas feminas**. Li conjuntion del masculni **le** con li feminin **-a** sembla tre strangi. Altri exemples es **le bestia, le boteca, le brida** etc. Li neutral articul **li** in IL admisset quam un alternative in Iala da un plu bon impression. Tant mult es Iala seductet per ti géneres que it usa li finales **-a, -o** u tis mancain li majorité del basic lingues, p.e. F. **boucle**, H. **bucle**, Iala **bucla**; A. **ball**, F. **bal**, H. **baile**, P. **baile**, It. **ballo** Iala **ballo**; A. **bronze**, F. **bronze,** P. **bronze**, H. **bronce**, It. **bronzo,** Iala **bronzo**. Li determinant facte por Iala deve esser que **bucla** es feminin in li basic lingues e **ballo** e **bronzo** masculin; ergo ili deve portar li géneric finales.

Ti obsession vers géneres esset probabilmen un question del ultim pensas. Ante li edition del dictionarium Iala dismisset un "exact reproduction of a specimen page." Sur ti folie on trova mult paroles queles esset changeat in li printat ovre. Ples remarcar li sequent paroles:-

| Specimen | Printat Ovre |

| --------------- | --------------- |

| accentu | accento |

| accesse | accesso |

| accompaniamente | accompaniamento |

| accorde | accordo |

| accostamente | accostamento |

| accusate | accusato |

| accusative | accusativo |

| acide | acido |

| acrobat | acrobata |

| acte | acto |

| actionari | actionero |

| active | activo |

| adjective | adjectivo |

| adjuncte | adjuncto |

| adjustamente | adjustamento |

Noi deve o escartar completmen li géneres grammatical quam in IL o acceptar les totmen quam in li Neolatino de Schild. In mult coses noi deve sequer un medial via, ma li hesitation de Iala in ti punctu ne es satisfant. In ultra noi deve emfasar que ti finales **-a, -o** ne apartene al radica e ne have null valore sin li complet géneric structura. Si on vole haver eufonic finales li **-e** de IL es mult melior. In revancha Iala es tot content con un neutral adjectivic finale **-e.**

Li major desfacilitá avan li constructores de planlingues naturalistic sempre ha esset li du radicas, infinitival e supinal in mult latin verbes. Ili trovat que ili devet accepter o mult ínregularitás o mult ínnatural derivates. Solmen de Wahl decovrit li felici via medial e per su famosi e simplic regul dat nos li possibilitá formar regularimen centenes de derivates. In li casus exter li regul on maxim sovente usa li forme supinal quam unic radica e in mult casus on posse tornar se al anglesi por justification. In plu quelc del supinal radicas da solmen un o du derivates, quel, sin alcun increscement in desfacilitá es sovente acceptat in IL quam apart radicas.

Ci noi have un compromisse justificat pro li necessitá conservar li simplicitá. Iala, benque it ha abandonat li special formems personal por li verbes e anc li subjunctival mode, tamen accepta sin alcun regul li duplic radicas del verbes de quel on trova circa 700. Mult de tis on posse metter in familial categories, ma it resta ancor un tre grand tache por li aprensor.

It es ver que li formes Ialic es sovente bon conosset de mult europanes, ma on ne posse totmen obliviar tis qui ne parla un lingue occidental, e mem por anglesi-parlantes mult Ialic formes verbal vell semblar un poc ínconosset.

Ci it es necessi regardar li natura del compromisses fat in IL. De Wahl ha refusat alcun compromisse, rejectente li géneres grammatical pro que tis ne have null valore ulterior, e es ínpossibil sin li complication de declination de articules e adjectives. Il ha acceptat un compromisse in li verbal radicas pro que de to depende un grand númemre de derivates. Por un derivational sistema e simplic e regulari on ne posse evitar un compromisse simil a ti de Edgar de Wahl. Iala ha acceptat un hesitativ comprommisse in li géneres ma ha refusat un compromisse in li verbal radicas quo vell dar un enorm facilisation.

In du altri punctus Iala monstre grand desfacilitás por li aprensor -- accentuation e pronunciation. Pri li accentuation Iala da un simplic regul, ma hay un enorm númere de ínregularitás. Si on trova in un Ialic textu li parol **geografia** on va comprender li signification a on ne va saver ni li pronunciation ni li accentuation sin li dictionarium. On ne posse leer mem un simplic textu sin li dictionarium. Por exemple sur págine 49 ex 56 radicas (sin egarde al nómines personal) 12 have ínregulari accentuation. Denov li consonantes **ch** secun li regul es pronunciat **k** ma ex li 184 paroles comensat per **ch**, 11 es pronunciat quam in li anglesi **church** e 45 quam **sh**.

Iala ha laborat sur li tro restrictet campe del romanic lingues e anglesi con li ínfrequent auxilie de german. It es ver que li international vocabularium trova se in su forme li maxim pur e expandet in li anglo-romanic lingues ma u tis ne da nos un clar e definit soultion noi es justificat serchar li teutonic e slav lingues si ex ti fonte noi posse abstraer formes conform al structura del auxiliare. Li auxiliare es por omnes e facilitá de aprension es un cardinal punctu.

It es regretabil que Iala ha ruptet li naturalistic scole. Alcun defectes in IL posse esser rectificat sin li beson por radical changes, ma li defectes de Iala dat in supra es tre radical. Ili posse esser rectificat ma tande noi vell haver un lingue presc identic con IL.

---

bd 11